Odwodnienie powoduje osłabienie organizmu i wpływa negatywnie na jego funkcjonowanie. Nawadniające elektrolity znajdziesz w internetowej Aptece Centralnej.

08.05.2025

Odwodnienie organizmu – przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania

Odwodnienie jest stanem, w którym ilość wody w organizmie jest niewystarczająca do jego prawidłowego funkcjonowania. Choć często bywa bagatelizowane, jest poważnym stanem, który może prowadzić do licznych komplikacji zdrowotnych. Utrata płynów, zarówno przez pocenie, oddychanie, jak i wydalanie, może zaburzać równowagę elektrolitową i funkcjonowanie najważniejszych organów. Odwodnienie może być wynikiem intensywnej aktywności fizycznej, chorób, wysokiej gorączki, czy niewystarczającego spożycia płynów, a jego objawy obejmują zazwyczaj pragnienie, suchość w ustach, osłabienie, bóle czy zawroty głowy. 

Przyczyny odwodnienia

Odwodnienie może być spowodowane różnymi czynnikami, które prowadzą do utraty płynów lub zwiększonego zapotrzebowania na wodę. Wśród głównych przyczyn odwodnienia organizmu wymienia się: niewystarczające spożycie płynów i złe nawyki żywieniowe, wzmożoną utratę płynów, zwiększone zapotrzebowanie na płyny, niektóre choroby i stany zdrowotne, a także czynniki środowiskowe czy wiek.

  • Nieprawidłowe nawyki żywieniowe - niewystarczające spożycie wody i innych płynów w ciągu dnia, celowe unikanie picia, nadmierne spożycie alkoholu czy moczopędnej kofeiny może prowadzić do odwodnienia.
  • Intensywna aktywność fizyczna, przebywanie w wysokich temperaturach lub wysoka wilgotność mogą prowadzić do nadmiernego pocenia się i utraty płynów.
  • Wysoka gorączka zwiększająca potliwość może prowadzić do nadmiernej utraty płynów, podobnie jak wymioty czy biegunka spowodowane przez choroby układu pokarmowego (np. IBS, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) czy zatrucia pokarmowe.
  • Niektóre leki, zwłaszcza diuretyki stosowane w leczeniu nadciśnienia lub chorób serca, mogą zwiększać wydalanie wody z organizmu.
  • Niewydolność nerek i inne choroby nerek mogą wpływać na zdolność organizmu do zatrzymywania wody.
  • Przebywanie w gorącym klimacie i niska wilgotność powietrza mogą przyspieszać utratę wody z organizmu przez skórę i drogi oddechowe zwiększając ryzyko odwodnienia.
  • Niebezpieczeństwo odwodnienia zależy również od wieku i stanu organizmu, np. dzieci są bardziej podatne na odwodnienie ze względu na wyższe tempo przemiany materii i większą utratę płynów przez skórę, osoby starsze z powodu zmniejszonego odczuwania pragnienia, a kobiety w ciąży i karmiące piersią z racji zwiększonego zapotrzebowanie na płyny.

Zrozumienie tych przyczyn może pomóc w zapobieganiu odwodnieniu poprzez zachowanie odpowiedniego bilansu płynów, szczególnie w sytuacjach zwiększonego ryzyka.

Objawy odwodnienia

Symptomy odwodnienia organizmu mogą różnić się w zależności od jego nasilenia. Choć zwykle subtelne na początku, z czasem mogą stać coraz bardziej wyraźne, poważne, zagrażające zdrowiu, a nawet życiu.

Objawy łagodnego i umiarkowanego odwodnienia:

  • pragnienie - jednym z pierwszych objawów odwodnienia jest uczucie silnego pragnienia;
  • suche usta i gardło - odwodnienie prowadzi do wysuszenia błon śluzowych;
  • zmniejszona ilość i częstotliwość oddawania moczu, przy czym mocz może być ciemniejszy niż zwykle;
  • suchość skóry i oczu - skóra może stracić elastyczność, może również wystąpić suchość i podrażnienie oczu;
  • zmęczenie - odwodnienie często powoduje uczucie zmęczenia i osłabienia;
  • zawroty i ból głowy - niedobór płynów może prowadzić do zawrotów oraz bólów głowy wpływając na zdolność koncentracji i ogólną sprawność umysłową;
  • zaparcia - brak odpowiedniej ilości płynów w organizmie może utrudniać prawidłowe trawienie, prowadząc do zaparć.
     

Objawy ciężkiego odwodnienia:

  • bardzo ciemny mocz lub brak moczu - długotrwała przerwa w oddawaniu moczu lub wydalanie bardzo ciemnego moczu to objaw poważnego odwodnienia;
  • bardzo sucha skóra i błony śluzowe - skóra może stać się ekstremalnie sucha i pękająca;
  • przyspieszone tętno - serce bije szybciej, aby kompensować brak płynów w organizmie;
  • głębokie oddychanie - szybki i głęboki oddech jako próba wyrównania zaburzeń metabolicznych;
  • niskie ciśnienie krwi – obniżone ciśnienie może prowadzić do omdleń i zawrotów głowy przy wstawaniu;
  • zaburzenia elektrolitowe - brak dostatecznej ilości płynów wpływa na poziomy elektrolitów, co może powodować między innymi skurcze i słabość mięśni;
  • silne bóle głowy - bóle głowy mogą stać się bardziej intensywne;
  • zagubienie i dezorientacja - znaczne odwodnienie może wpływać na funkcje mózgu, prowadząc do dezorientacji;
  • utrata przytomności - w skrajnych przypadkach odwodnienie może prowadzić do omdleń i utraty przytomności.

Objawy odwodnienia u dzieci i niemowląt:

  • wklęsłe ciemiączko - u niemowląt wklęsłe ciemiączko na głowie może być oznaką odwodnienia;
  • brak łez - dziecko nie płacze łzami, nawet gdy jest bardzo niespokojne;
  • zmniejszona ilość mokrych pieluszek - niemowlę wydala mniej moczu, przez co zmniejsza się ilość zużytych pieluszek;
  • sucha i zimna skóra - skóra dziecka staje się przesuszona i może być zimna w dotyku;
  • rozdrażnienie – zmienia się zachowanie dziecka, jest ono bardziej niespokojne, płacze bez przerwy lub jest bardziej senne niż zwykle.

Objawy ciężkiego odwodnienia, takie jak utrata przytomności, silne zawroty głowy, dezorientacja, szybkie tętno lub nieoddawanie moczu przez dłuższy czas należy natychmiast skonsultować z lekarzem. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne w przypadku dzieci, niemowląt i osób starszych, dlatego ważne jest, aby nie bagatelizować objawów i niezwłocznie podjąć odpowiednie kroki w celu nawodnienia organizmu.

Jak zapobiegać odwodnieniu?

Aby zapobiec odwodnieniu organizmu, kluczowe jest regularne spożywanie odpowiednich ilości płynów. Dorosłym zaleca się picie co najmniej 2 litrów wody dziennie, jednak zapotrzebowanie to może wzrosnąć w zależności od aktywności fizycznej, temperatury otoczenia czy stanu zdrowia. Oprócz wody warto również pić napoje izotoniczne, które pomagają uzupełniać elektrolity, szczególnie po intensywnym wysiłku oraz jeść owoce i warzywa bogate w wodę, takie jak arbuzy, ogórki czy pomarańcze, co może wspomóc utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu. 

Przy regularnym monitorowaniu spożycia płynów pamiętać należy o unikaniu nadmiernej konsumpcji napojów zawierających kofeinę i alkohol, które mogą działać moczopędnie i prowadzić do szybszej utraty wody. 

Elektolity – sposób na odwodnienie

Elektrolity to minerały, które nie tylko odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu równowagą płynów, ale także pełnią ważne funkcje, takie jak utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego komórek, regulacja pracy mięśni, w tym serca, oraz przewodzenie impulsów nerwowych. 

Sód (Na+)
  • Pomaga w utrzymaniu równowagi płynów między komórkami i przestrzeniami międzykomórkowymi.
  • Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Potas (K+)
  • Wspiera pracę mięśni, w tym serca.
  • Pomaga utrzymać odpowiedni poziom pH w organizmie.
  • Pomaga w regulacji ilości sodu w organizmie.
Chlorki (Cl-)
  • Są kluczowe dla utrzymania odpowiedniego pH krwi.
  • Wspólnie z sodem pomagają utrzymać równowagę płynów w organizmie.
Wapń (Ca2+)
  • Jest niezbędny do utrzymania zdrowia kości i zębów.
  • Bierze udział w skurczach mięśniowych, w tym serca.
  • Jest niezbędny do przekazywania sygnałów między komórkami nerwowymi.
Magnez (Mg2+)
  • Jest kofaktorem wielu enzymów odpowiedzialnych za różne procesy metaboliczne.
  • Pomaga w regulacji skurczów mięśnia sercowego.


Podczas odwodnienia może zostać zakłócona równowaga elektrolitowa w organizmie, dlatego tak ważne jest uzupełnienie elektrolitów poprzez dietę, napoje izotoniczne lub suplementy. Suplementacja elektrolitów powinna odbywać się pod nadzorem specjalisty, szczególnie w przypadku poważnego odwodnienia.

Bibliografia:

  1. Kokot F., Gospodarka wodno-elektrolitowa i kwasowo-zasadowa w stanach fizjologii i patologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005.
  2. Jak zadbać o właściwe nawodnienie organizmu, online: https://biometeo.imgw.pl/docs/odwodnienie_nie_daj_sie.pdf [dostęp: 06.05.2025]
  3. Wiśniewska K., Okręglicka K., Wpływ odwodnienia organizmu na funkcje poznawcze, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 4, 372–378, online: https://www.monz.pl/pdf-142618-71044?filename=Wplyw%20odwodnienia.pdf [dostęp: 06.05.2025]
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.


PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

Włókniaki – przyczyny, rozpoznanie i usuwanie
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Włókniaki – przyczyny, rozpoznanie i usuwanie

Włókniaki to zmiany skórne, które, choć zazwyczaj są niegroźne, potrafią budzić niepokój i wątpliwości. Pojawiają się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, niezależnie od wieku, a ich obecność może być związana z predyspozycjami genetycznymi, zmianami hormonalnymi lub podrażnieniami mechanicznymi skóry. W większości przypadków mają charakter łagodny, jednak ze względu na ich wygląd i umiejscowienie wiele osób decyduje się na ich usunięcie. Jak wygląda włókniak? Włókniak to niewielka, miękka lub twarda grudka na skórze, o kolorze zbliżonym do naturalnego odcienia ciała lub nieco ciemniejszy – beżowy, brunatny bądź różowy. Zmiana może być pojedyncza lub występować w większej liczbie, zwłaszcza w miejscach narażonych na tarcie, takich jak szyja, pachy, pachwiny, powieki czy okolice pod biustem. Włókniaki rosną powoli i nie powodują bólu ani świądu, choć w wyniku podrażnienia mogą ulec zaczerwienieniu lub stanowić defekt estetyczny.

czytaj
Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie

ZSC czyli Zespół Stopy Cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy, które może prowadzić do trudno gojących się ran, infekcji, a nawet amputacji kończyny. Schorzenie to rozwija się powoli, często niezauważalnie, w wyniku zaburzeń krążenia i uszkodzenia nerwów obwodowych. Charakterystyczne objawy, takie jak drętwienie, mrowienie czy owrzodzenia na stopach, wymagają szybkiej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie oraz właściwa pielęgnacja stóp mogą pomóc zapobiec powikłaniom i poprawić jakości życia osób z cukrzycą. Stopa cukrzycowa co to?  Stopa cukrzycowa nie jest pojedynczym schorzeniem, lecz poważnym powikłaniem cukrzycy, wymagającym kompleksowej opieki medycznej i właściwej profilaktyki. ZSC to zespół zmian chorobowych występujących w obrębie stóp u osób chorujących na cukrzycę. Jest wynikiem długotrwale utrzymującego się podwyższonego poziomu glukozy we krwi, który prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów. W efekcie dochodzi do pogorszenia ukrwienia tkanek oraz zaburzeń czucia, co sprzyja powstawaniu ran, owrzodzeń i infekcji.  Jak wygląda stopa cukrzycowa? Objawy stopy cukrzycowej Objawy stopy cukrzycowej mogą przybierać różne formy, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Początkowo pojawia się uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp, wynikające z uszkodzenia nerwów obwodowych. Skóra może być sucha, cienka i podatna na pęknięcia, a drobne otarcia czy skaleczenia często goją się znacznie wolniej niż u osób zdrowych. W bardziej zaawansowanych stadiach pojawiają się trudno gojące się owrzodzenia, przebarwienia skóry, deformacje palców oraz nieprzyjemny zapach świadczący o infekcji. Charakterystycznym objawem jest także utrata czucia bólu, przez co pacjent może nie zauważyć powstających ran, co dodatkowo zwiększa ryzyko powikłań. Uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp. Sucha, cienka i podatna na pęknięcia skóra stóp. Wolne gojenie się ran, otarć i skaleczeń. Obecność owrzodzeń lub trudno gojące się rany. Przebarwienia skóry i zmiany w wyglądzie stóp. Deformacje palców (np. palce młotkowate). Nieprzyjemny zapach stóp świadczący o infekcji. Utrata czucia bólu. W zaawansowanych przypadkach – martwica tkanek.

czytaj
PMS – czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego i jak sobie z nim radzić?
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

PMS – czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego i jak sobie z nim radzić?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego, znany szerzej jako PMS (ang. premenstrual syndrome), to zjawisko, które dotyczy nawet 70–80% kobiet w wieku rozrodczym. Choć dla jednych to tylko drobna niedogodność, dla innych może oznaczać prawdziwe wyzwanie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Znajomość przyczyn, objawów, a przede wszystkim skutecznych sposobów ich łagodzenia pozwoli odzyskać komfort i dobre samopoczucie w tym wymagającym czasie. PMS co to? PMS, czyli Premenstrual Syndrome - zespół napięcia przedmiesiączkowego, to zespół fizycznych i emocjonalnych objawów, które pojawiają się u kobiet zazwyczaj na kilka dni, a nawet do dwóch tygodni przed miesiączką. Ich nasilenie różni się w zależności od organizmu – u niektórych kobiet są ledwie zauważalne, u innych mogą znacząco wpływać na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie. Za wystąpienie PMS odpowiadają przede wszystkim zmiany hormonalne zachodzące w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, zwłaszcza w poziomie estrogenu i progesteronu. Wahania tych hormonów oddziałują nie tylko na układ rozrodczy, ale również na układ nerwowy i gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu, co tłumaczy różnorodność objawów – od napięcia piersi, przez bóle głowy i uczucie zmęczenia, po rozdrażnienie czy obniżony nastrój.

czytaj
Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka

Pasożyty wewnętrzne potrafią przez długi czas rozwijać się w organizmie człowieka, nie dając wyraźnych objawów swojej obecności. Z czasem mogą pojawić się dolegliwości takie jak bóle brzucha, osłabienie, utrata apetytu czy problemy skórne. Choć temat pasożytów często budzi niepokój, warto wiedzieć, że współczesna diagnostyka i skuteczne, dostępne bez recepty środki pozwolą na szybkie i bezpieczne pozbycie się problemu. Pasożyty ludzkie. Rodzaje pasożytów wewnętrznych Pasożyty wewnętrzne to organizmy, które żyją i rozmnażają się kosztem człowieka, wykorzystując jego organizm jako źródło pożywienia i środowisko do rozwoju. Do najczęściej spotykanych pasożytów należą tasiemce, glisty ludzkie oraz owsiki – różnią się one budową, sposobem zakażenia i objawami, jakie wywołują. Tasiemiec uzbrojony Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) to pasożyt należący do płazińców, który może osiągać nawet kilka metrów długości. Jego cykl rozwojowy związany jest z obecnością dwóch żywicieli – pośredniego (świni) i ostatecznego (człowieka). Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie niedogotowanego lub surowego mięsa wieprzowego, zawierającego larwy pasożyta, tzw. wągry. W organizmie człowieka tasiemiec osiedla się zazwyczaj w jelicie cienkim, gdzie rośnie i dojrzewa, wykorzystując składniki odżywcze z pożywienia gospodarza. Charakterystyczną cechą tego gatunku są haczyki na główce, które umożliwiają mu mocne przytwierdzenie się do ściany jelita – stąd nazwa „uzbrojony”. Glista ludzka Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to jeden z najczęściej występujących pasożytów przewodu pokarmowego człowieka. Jest to robak obły o charakterystycznym, cylindrycznym kształcie, który może osiągać nawet do 30 cm długości. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez spożycie żywności lub wody zanieczyszczonej jajami pasożyta – szczególnie tam, gdzie nie przestrzega się zasad higieny. Jaja glisty przedostają się do jelita, gdzie rozwijają się larwy. Następnie migrują one przez układ krwionośny i oddechowy, by ostatecznie powrócić do jelita cienkiego, gdzie osiągają postać dorosłą. Cykl życiowy glisty jest złożony, a sam pasożyt potrafi przetrwać w organizmie człowieka nawet kilka miesięcy, pobierając składniki odżywcze i zaburzając naturalną równowagę jelitową. Owsiki Owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis) to niewielkie, białe nicienie pasożytujące głównie w jelicie grubym człowieka. Zakażenie nimi, nazywane owsicą, jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, szczególnie u dzieci. Do infekcji dochodzi drogą pokarmową lub przez kontakt bezpośredni, gdy jaja pasożyta trafiają do ust z zanieczyszczonych rąk, pościeli czy zabawek. Cykl życiowy owsika jest krótki, ale bardzo intensywny – dorosłe samice składają tysiące jaj w okolicach odbytu, skąd łatwo mogą się przenosić na inne osoby lub przedmioty codziennego użytku. Owsiki rozwijają się szybko, a ich obecność w jelitach może prowadzić do dyskomfortu i zaburzeń snu, zwłaszcza u najmłodszych.

czytaj