08.05.2025
Odwodnienie organizmu – przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania
Odwodnienie jest stanem, w którym ilość wody w organizmie jest niewystarczająca do jego prawidłowego funkcjonowania. Choć często bywa bagatelizowane, jest poważnym stanem, który może prowadzić do licznych komplikacji zdrowotnych. Utrata płynów, zarówno przez pocenie, oddychanie, jak i wydalanie, może zaburzać równowagę elektrolitową i funkcjonowanie najważniejszych organów. Odwodnienie może być wynikiem intensywnej aktywności fizycznej, chorób, wysokiej gorączki, czy niewystarczającego spożycia płynów, a jego objawy obejmują zazwyczaj pragnienie, suchość w ustach, osłabienie, bóle czy zawroty głowy.
Przyczyny odwodnienia
Odwodnienie może być spowodowane różnymi czynnikami, które prowadzą do utraty płynów lub zwiększonego zapotrzebowania na wodę. Wśród głównych przyczyn odwodnienia organizmu wymienia się: niewystarczające spożycie płynów i złe nawyki żywieniowe, wzmożoną utratę płynów, zwiększone zapotrzebowanie na płyny, niektóre choroby i stany zdrowotne, a także czynniki środowiskowe czy wiek.
- Nieprawidłowe nawyki żywieniowe - niewystarczające spożycie wody i innych płynów w ciągu dnia, celowe unikanie picia, nadmierne spożycie alkoholu czy moczopędnej kofeiny może prowadzić do odwodnienia.
- Intensywna aktywność fizyczna, przebywanie w wysokich temperaturach lub wysoka wilgotność mogą prowadzić do nadmiernego pocenia się i utraty płynów.
- Wysoka gorączka zwiększająca potliwość może prowadzić do nadmiernej utraty płynów, podobnie jak wymioty czy biegunka spowodowane przez choroby układu pokarmowego (np. IBS, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) czy zatrucia pokarmowe.
- Niektóre leki, zwłaszcza diuretyki stosowane w leczeniu nadciśnienia lub chorób serca, mogą zwiększać wydalanie wody z organizmu.
- Niewydolność nerek i inne choroby nerek mogą wpływać na zdolność organizmu do zatrzymywania wody.
- Przebywanie w gorącym klimacie i niska wilgotność powietrza mogą przyspieszać utratę wody z organizmu przez skórę i drogi oddechowe zwiększając ryzyko odwodnienia.
- Niebezpieczeństwo odwodnienia zależy również od wieku i stanu organizmu, np. dzieci są bardziej podatne na odwodnienie ze względu na wyższe tempo przemiany materii i większą utratę płynów przez skórę, osoby starsze z powodu zmniejszonego odczuwania pragnienia, a kobiety w ciąży i karmiące piersią z racji zwiększonego zapotrzebowanie na płyny.
Zrozumienie tych przyczyn może pomóc w zapobieganiu odwodnieniu poprzez zachowanie odpowiedniego bilansu płynów, szczególnie w sytuacjach zwiększonego ryzyka.
Objawy odwodnienia
Symptomy odwodnienia organizmu mogą różnić się w zależności od jego nasilenia. Choć zwykle subtelne na początku, z czasem mogą stać coraz bardziej wyraźne, poważne, zagrażające zdrowiu, a nawet życiu.
Objawy łagodnego i umiarkowanego odwodnienia:
- pragnienie - jednym z pierwszych objawów odwodnienia jest uczucie silnego pragnienia;
- suche usta i gardło - odwodnienie prowadzi do wysuszenia błon śluzowych;
- zmniejszona ilość i częstotliwość oddawania moczu, przy czym mocz może być ciemniejszy niż zwykle;
- suchość skóry i oczu - skóra może stracić elastyczność, może również wystąpić suchość i podrażnienie oczu;
- zmęczenie - odwodnienie często powoduje uczucie zmęczenia i osłabienia;
- zawroty i ból głowy - niedobór płynów może prowadzić do zawrotów oraz bólów głowy wpływając na zdolność koncentracji i ogólną sprawność umysłową;
- zaparcia - brak odpowiedniej ilości płynów w organizmie może utrudniać prawidłowe trawienie, prowadząc do zaparć.
Objawy ciężkiego odwodnienia:
- bardzo ciemny mocz lub brak moczu - długotrwała przerwa w oddawaniu moczu lub wydalanie bardzo ciemnego moczu to objaw poważnego odwodnienia;
- bardzo sucha skóra i błony śluzowe - skóra może stać się ekstremalnie sucha i pękająca;
- przyspieszone tętno - serce bije szybciej, aby kompensować brak płynów w organizmie;
- głębokie oddychanie - szybki i głęboki oddech jako próba wyrównania zaburzeń metabolicznych;
- niskie ciśnienie krwi – obniżone ciśnienie może prowadzić do omdleń i zawrotów głowy przy wstawaniu;
- zaburzenia elektrolitowe - brak dostatecznej ilości płynów wpływa na poziomy elektrolitów, co może powodować między innymi skurcze i słabość mięśni;
- silne bóle głowy - bóle głowy mogą stać się bardziej intensywne;
- zagubienie i dezorientacja - znaczne odwodnienie może wpływać na funkcje mózgu, prowadząc do dezorientacji;
- utrata przytomności - w skrajnych przypadkach odwodnienie może prowadzić do omdleń i utraty przytomności.
Objawy odwodnienia u dzieci i niemowląt:
- wklęsłe ciemiączko - u niemowląt wklęsłe ciemiączko na głowie może być oznaką odwodnienia;
- brak łez - dziecko nie płacze łzami, nawet gdy jest bardzo niespokojne;
- zmniejszona ilość mokrych pieluszek - niemowlę wydala mniej moczu, przez co zmniejsza się ilość zużytych pieluszek;
- sucha i zimna skóra - skóra dziecka staje się przesuszona i może być zimna w dotyku;
- rozdrażnienie – zmienia się zachowanie dziecka, jest ono bardziej niespokojne, płacze bez przerwy lub jest bardziej senne niż zwykle.
Objawy ciężkiego odwodnienia, takie jak utrata przytomności, silne zawroty głowy, dezorientacja, szybkie tętno lub nieoddawanie moczu przez dłuższy czas należy natychmiast skonsultować z lekarzem. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne w przypadku dzieci, niemowląt i osób starszych, dlatego ważne jest, aby nie bagatelizować objawów i niezwłocznie podjąć odpowiednie kroki w celu nawodnienia organizmu.
Jak zapobiegać odwodnieniu?
Aby zapobiec odwodnieniu organizmu, kluczowe jest regularne spożywanie odpowiednich ilości płynów. Dorosłym zaleca się picie co najmniej 2 litrów wody dziennie, jednak zapotrzebowanie to może wzrosnąć w zależności od aktywności fizycznej, temperatury otoczenia czy stanu zdrowia. Oprócz wody warto również pić napoje izotoniczne, które pomagają uzupełniać elektrolity, szczególnie po intensywnym wysiłku oraz jeść owoce i warzywa bogate w wodę, takie jak arbuzy, ogórki czy pomarańcze, co może wspomóc utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu.
Przy regularnym monitorowaniu spożycia płynów pamiętać należy o unikaniu nadmiernej konsumpcji napojów zawierających kofeinę i alkohol, które mogą działać moczopędnie i prowadzić do szybszej utraty wody.
Elektolity – sposób na odwodnienie
Elektrolity to minerały, które nie tylko odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu równowagą płynów, ale także pełnią ważne funkcje, takie jak utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego komórek, regulacja pracy mięśni, w tym serca, oraz przewodzenie impulsów nerwowych.
| Sód (Na+) |
|
| Potas (K+) |
|
| Chlorki (Cl-) |
|
| Wapń (Ca2+) |
|
| Magnez (Mg2+) |
|
Podczas odwodnienia może zostać zakłócona równowaga elektrolitowa w organizmie, dlatego tak ważne jest uzupełnienie elektrolitów poprzez dietę, napoje izotoniczne lub suplementy. Suplementacja elektrolitów powinna odbywać się pod nadzorem specjalisty, szczególnie w przypadku poważnego odwodnienia.
Bibliografia:
- Kokot F., Gospodarka wodno-elektrolitowa i kwasowo-zasadowa w stanach fizjologii i patologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005.
- Jak zadbać o właściwe nawodnienie organizmu, online: https://biometeo.imgw.pl/docs/odwodnienie_nie_daj_sie.pdf [dostęp: 06.05.2025]
- Wiśniewska K., Okręglicka K., Wpływ odwodnienia organizmu na funkcje poznawcze, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 4, 372–378, online: https://www.monz.pl/pdf-142618-71044?filename=Wplyw%20odwodnienia.pdf [dostęp: 06.05.2025]
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Hemoroidy - przyczyny żylaków odbytu i leczenie hemoroidów
Hemoroidy to wstydliwe schorzenie związane z poszerzeniem naczyń żylnych w okolicach odbytu. Jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznane i leczone, mogą powodować dyskomfort, ból, a nawet poważne komplikacje. Znajomość czynników sprzyjających ich powstawaniu pomoże w profilaktyce, a świadomość dostępnych metod leczenia – zarówno domowych, jak i farmakologicznych – może przynieść szybką ulgę i poprawić komfort życia. Co to są hemoroidy? Hemoroidy to naturalnie występujące struktury naczyniowe zlokalizowane w kanale odbytu Wyróżniamy hemoroidy zewnętrzne i hemoroidy wewnętrzne. Ich zadaniem jest wspomaganie kontroli wypróżniania. Gdy hemoroidy ulegają powiększeniu lub stanom zapalnym mamy do czynienia z rozwojem choroby hemoroidalnej, potocznie nazywanej żylakami odbytu. Objawy takie jak swędzenie, pieczenie, krwawienie czy ból podczas wypróżniania są sygnałem, że hemoroidy wymagają specjalistycznej diagnostyki i właściwego leczenia.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Zakrzepica kończyn dolnych – objawy, przyczyny i sposoby leczenia
Zakrzepica kończyn dolnych to poważne schorzenie, które polega na tworzeniu się skrzeplin (zakrzepów) w żyłach nóg, najczęściej w żyłach głębokich. Jest to stan, który może prowadzić do zatorowości płucnej, dlatego ważne jest szybkie rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Zakrzepica nóg może dotyczyć osób w każdym wieku, jednak najczęściej występuje u osób starszych, osób z chorobami przewlekłymi, palaczy, a także u tych, którzy prowadzą siedzący tryb życia. Objawy zakrzepicy Zakrzepica żylna może przebiegać z różnymi objawami, które zależą od nasilenia schorzenia oraz lokalizacji zakrzepu. Najczęściej występujące symptomy to: ból, obrzęk, tkliwość i wzrost temperatury ciała. Ból i uczucie ciężkości w nodze – ból często nasila się przy chodzeniu lub staniu, a noga może wydawać się ciężka i obolała. Obrzęk – dotyczy głównie dolnej części nogi, wokół kostki lub w obrębie całej kończyny. Może występować w wyniku zastoju krwi. Zaczerwienienie skóry – skóra nad miejscem, gdzie znajduje się zakrzep, może stać się ciepła i zaczerwieniona. Zwiększona wrażliwość na dotyk – obszar objęty zakrzepicą może być bolesny w dotyku. Wzrost temperatury ciała – u niektórych osób zatorowi może towarzyszyć stan podgorączkowy. Warto zaznaczyć, że nie zawsze występują wszystkie z tych objawów, a niektóre przypadki zakrzepicy mogą przebiegać bez widocznych objawów. Zakrzepica żylna – przyczyny Zakrzepica może być wynikiem wielu czynników, które wpływają na przepływ krwi w żyłach i skłonność do tworzenia się skrzeplin. Do najczęstszych przyczyn zakrzepicy należą: unieruchomienie, choroby serca, uszkodzenia naczyń krwionośnych, zaburzenia krzepliwości, ciąża i połóg, otyłość i nikotynizm. Unieruchomienie i długotrwałe siedzenie lub leżenie, np. w wyniku długich podróży, hospitalizacji czy po operacjach, które ograniczają ruchliwość, sprzyja zastojowi krwi. Choroby serca takie jak niewydolność serca czy arytmie mogą zaburzać krążenie i zwiększać ryzyko zakrzepów. Uszkodzenie ściany naczynia, np. w wyniku urazów, operacji lub przewlekłych stanów zapalnych, sprzyja tworzeniu się skrzeplin. Zaburzenia krzepliwości zwiększają ryzyko zakrzepicy. W czasie ciąży i po porodzie organizm kobiety przechodzi zmiany hormonalne, które mogą wpływać na większą skłonność do tworzenia zakrzepów. Nadmierna masa ciała zwiększa ciśnienie w żyłach nóg, co sprzyja powstawaniu zakrzepów. Palenie papierosów – nikotyna wpływa na zjawisko zwężenia naczyń krwionośnych oraz zaburza prawidłową krzepliwość krwi. Osoby znajdujące się w grupach ryzyka powinny szczególnie dbać o odpowiednią aktywność fizyczną, zdrową dietę i, w miarę możliwości, unikać czynników sprzyjających rozwojowi tej choroby. Regularne badania i konsultacje specjalistyczne pozwolą na szybsze wykrycie problemu i podjęcie właściwego leczenia.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Migrena – objawy, przyczyny i rodzaje migrenowego bólu głowy
Migrena to jedno z najczęstszych, a zarazem najbardziej dokuczliwych zaburzeń neurologicznych. Charakteryzuje się nawracającymi, intensywnymi i utrudniającymi normalne funkcjonowanie bólami głowy. Istnieją różne postaci migreny różniące się objawami i przyczynami tej dolegliwości. Umiejętność rozpoznania rodzaju migrenowego bólu głowy, zdiagnozowania jego przyczyny oraz znajomość skutecznych metod leczenia mogą pomóc złagodzić uciążliwe dolegliwości oraz zapobiec nawrotom migreny. Co to jest migrena? Migrena to przewlekła choroba neurologiczna, która charakteryzuje się nawracającymi atakami silnego bólu głowy, najczęściej jednostronnego, o pulsującym charakterze. Ból ten może trwać od kilku godzin do nawet kilku dni, a jego intensywność bywa tak silna, że utrudnia codzienne funkcjonowanie. Migrenie często towarzyszą nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, dźwięki czy zapachy. Choć migrena jest częstym schorzeniem, to jej przyczyny nie zostały jeszcze do końca poznane. Uważa się, że jest to wynik złożonej interakcji czynników genetycznych, środowiskowych oraz zmian w aktywności mózgu. Ataki migreny mogą być wywoływane przez różne czynniki, takie jak stres, zmiany hormonalne, niewłaściwa dieta, zmiana pogody czy brak snu. Istnieje kilka rodzajów migreny, które mogą różnić się objawami, częstotliwością ataków oraz czynnikami wywołującymi ból. Objawy migreny Migrena to więcej niż tylko ból głowy – to złożony stan, który wiąże się z różnorodnymi objawami. Najbardziej charakterystycznym symptomem jest silny, pulsujący ból głowy, który zazwyczaj koncentruje się po jednej stronie czaszki. Ból ten może być tak intensywny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie i wymaga odpoczynku w ciemnym, cichym pomieszczeniu. Migrena często wiąże się z innymi objawami, takimi jak: nudności i wymioty; nadwrażliwość na światło (fotofobia); nadwrażliwość na dźwięki (fonofobia); aura migrenowa czyli objawy neurologiczne takie jak migoczące światła, mroczki w polu widzenia, drętwienie lub mrowienie w rękach czy twarzy. Aura zazwyczaj występuje na 20–30 minut przed bólem głowy, ale nie zawsze występuje u każdej osoby z migreną. Objawy migreny mogą różnić się w zależności od osoby, a także nasilenia ataku. Czasami migrena trwa tylko kilka godzin, ale u niektórych osób może utrzymywać się nawet przez kilka dni. Regularne występowanie migreny może znacząco wpłynąć na jakość życia, dlatego warto skonsultować się z lekarzem, aby dobrać odpowiednie metody leczenia i łagodzenia objawów.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Jak stosować kwas salicylowy i niacynamid razem?
W pielęgnacji skóry codziennie pojawiają się nowe kosmetyczne trendy. Na szczególną uwagę zasługują niektóre połączenia składników aktywnych. Jednym z takich duetów jest kwas salicylowy i niacynamid. Oba składniki mają udowodnione działanie na cerę problematyczną, tłustą czy skłonną do przebarwień, ale czy można stosować je razem? Znajomość zasad stosowania kwasu salicylowego i niacynamidu pozwoli bezpiecznie i skutecznie wprowadzić te składniki do codziennej rutyny pielęgnacyjnej.
czytaj