21.03.2025
Witamina B12 – na co pomaga, gdzie występuje i jakie są objawy niedoboru kobalaminy?
Witamina B12, znana również jako kobalamina, jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który odgrywa kluczową rolę w wielu funkcjach organizmu — od produkcji czerwonych krwinek, poprzez utrzymanie zdrowego układu nerwowego, aż po wsparcie metabolizmu komórkowego. Jej niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia, uszkodzenia nerwów, a także zaburzenia poznawcze i psychiczne. Świadomość zapotrzebowania organizmu na witaminę B12, znajomość naturalnych źródła występowania kobalaminy oraz umiejętność rozpoznawania sygnałów świadczących o jej niedoborze pomoże w zachowaniu zdrowia i utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Właściwości witaminy B12
Witamina B12 charakteryzuje się unikalnymi właściwościami, które obejmują: wsparcie produkcji czerwonych krwinek, wspomaganie metabolizmu komórkowego oraz utrzymanie zdrowia układu nerwowego. Kobalamina uczestniczy również w syntezie DNA, co czyni ją niezbędną dla podziału komórek i regeneracji tkanek. Poznanie właściwości tej witaminy jest kluczowe dla zrozumienia jej roli w zachowaniu zdrowia i zapobieganiu wielu schorzeniom.
- Produkcja czerwonych krwinek: witamina B12 jest kluczowa dla produkcji zdrowych czerwonych krwinek, które transportują tlen po całym ciele.
- Metabolizm komórkowy: uczestniczy w metabolizmie każdej komórki ciała, zwłaszcza w syntezie DNA, metioniny oraz kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Jest niezbędna do podziału komórek i ich prawidłowego funkcjonowania.
- Zdrowie neurologiczne: kobalamina jest niezbędna dla zdrowia układu nerwowego, pomaga w tworzeniu otoczki mielinowej, która chroni nerwy i umożliwia szybki przekaz impulsów nerwowych.
- Synteza DNA: jest niezbędna do prawidłowej syntezy DNA i RNA, co jest ważne dla podziału komórek i ich wzrostu.
- Produkcja energii: witamina B12 bierze udział w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów, co przyczynia się do produkcji energii.
- Metabolizm homocysteiny: pomaga w metabolizmie homocysteiny, aminokwasu, który w dużych ilościach może być szkodliwy i prowadzić do chorób serca. Współpracuje z kwasem foliowym i witaminą B6 w przekształcaniu homocysteiny w metioninę.
- Wpływ na nastrój i funkcje poznawcze: witamina B12 może wpływać na nastrój i funkcje poznawcze zwiększając ryzyko depresji, problemów z pamięcią i demencji przy jej niedoborze.
Zapotrzebowanie na witaminę B12
Zapotrzebowanie na witaminę B12 zależy od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego organizmu (np. ciąża, karmienie piersią).
Zalecane dzienne spożycie (RDA) witaminy B12:
| Niemowlęta | 0–6 miesięcy: 0,4 µg 7–12 miesięcy: 0,5 µg |
| Dzieci | 1–3 lata: 0,9 µg 4–6 lat: 1,2 µg 7–12 lat: 1,8 µg |
| Mężczyźni i kobiety (od 13 roku życia) | 2,4 µg |
|
Kobiety w ciąży |
2,6 µg |
|
Kobiety karmiące piersią |
2,8 µg |
Wraz z wiekiem zdolność organizmu do absorpcji witaminy B12 z pożywienia może się zmniejszać, dlatego osoby starsze mogą potrzebować większych ilości witaminy B12 lub suplementacji. Podobnie osoby na diecie roślinnej, które nie spożywają produktów pochodzenia zwierzęcego, powinny szczególnie zwracać uwagę na źródła witaminy B12 i rozważyć suplementację lub spożywać produkty wzbogacone o kobalaminę.
Witamina B12 – źródła
Witamina B12 jest naturalnie obecna głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego — mięso, ryby, nabiał, jaja, podroby, skorupiaki. Największe jej ilości mają podroby, tłuste ryby, jaja i produkty mleczne.
Orientacyjna zawartość witaminy B12 w 100 g produktu:
wątróbka wołowa - 110 μg/100 g
śledź - 13 μg/100 g
sery żółte - 2 μg/100 g
jaja – 1,6 μg/100 g
Na rynku dostępne są również produkty wzbogacane z dodatkiem witaminy B12, np. płatki śniadaniowe, soki, nektary i napoje roślinne, które stanowią alternatywę dla wegan i wegetarian.
Niedobór witaminy B12 – objawy i skutki
Niedobór kobalaminy może prowadzić do szeregu poważnych problemów zdrowotnych, wpływających zarówno na układ krwiotwórczy, jak i nerwowy. Jej brak może objawiać się różnorodnymi symptomami, które nie zawsze są jednoznaczne i łatwo rozpoznawalne, co może prowadzić do opóźnień w diagnozie i leczeniu. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia interwencja są niezbędne dla zapobiegania długotrwałym skutkom zdrowotnym, takim jak anemia megaloblastyczna czy uszkodzenia nerwów.
Objawy niedoboru kobalaminy
Niedobór witaminy B12 może objawiać się wieloma różnorodnymi symptomami, które często są niespecyficzne i niejednoznaczne, a przez to mogą być mylone z innymi stanami chorobowymi.
- Zmęczenie i osłabienie — jednym z najczęstszych objawów jest chroniczne zmęczenie i ogólne osłabienie organizmu. Wynika to z upośledzonej produkcji czerwonych krwinek, które są odpowiedzialne za transport tlenu.
- Anemia megaloblastyczna — niedobór witaminy B12 prowadzi do anemii megaloblastycznej, charakteryzującej się obecnością dużych, niedojrzałych czerwonych krwinek. Objawy mogą obejmować bladość skóry, duszność, kołatanie serca i zawroty głowy.
- Neuropatia — witamina B12 jest kluczowa dla zdrowia układu nerwowego. Jej brak może prowadzić do uszkodzenia nerwów, objawiającego się drętwieniem, mrowieniem, uczuciem kłucia w rękach i nogach, a także problemami z równowagą i koordynacją.
- Zaburzenia poznawcze — niedobór kobalaminy może wpływać na funkcje poznawcze, prowadząc do problemów z pamięcią i koncentracją.
- Zaburzenia nastroju — osoby z niedoborem witaminy B12 mogą doświadczać depresji, drażliwości i wahań nastroju. Może to być związane z wpływem witaminy B12 na produkcję neuroprzekaźników.
- Problemy z trawieniem — problemy z trawieniem, takie jak utrata apetytu, wzdęcia, zaparcia lub biegunka również mogą świadczyć o niedoborze tej witaminy.
- Osłabienie mięśni – niedostateczna ilość kobalaminy może prowadzić do osłabienia mięśni, utrudniając wykonywanie codziennych czynności.
Badanie poziomu witaminy B12
Wczesne rozpoznanie objawów niedoboru witaminy B12 pozwoli zapobiec trwałym uszkodzeniom. Diagnostyka opiera się na badaniach krwi, które oceniają poziom witaminy B12, holotranskobalaminy lub poziom homocysteiny.
- Pomiar poziomu witaminy B12 we krwi — typowy zakres referencyjny dla poziomu witaminy B12 we krwi wynosi od 200 do 900 pg/ml, chociaż wartości te mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium.
- Pomiar poziomu holotranskobalaminy (aktywna forma B12) jest uważany za bardziej precyzyjny wskaźnik poziomu witaminy B12, ponieważ jest to forma aktywna biologicznie, dostępna dla komórek organizmu — zakres referencyjny dla holotranskobalaminy wynosi zazwyczaj od 20 do 250 pmol/l.
- Pomiar poziomu homocysteiny — podwyższony poziom homocysteiny we krwi może również wskazywać na niedobór witaminy B12, ponieważ witamina B12 jest niezbędna do metabolizmu homocysteiny. Zakres referencyjny dla homocysteiny wynosi zazwyczaj od 5 do 15 µmol/l.
Suplementacja witaminy B12
Suplementacja witaminy B12 bywa niezbędna dla osób, które nie mogą uzyskać wystarczającej ilości tej witaminy z diety. Może to być szczególnie istotne dla wegetarian, wegan, seniorów, oraz osób z zaburzeniami wchłaniania. Suplementy z witaminą B12 mogą przyjmować różne formy, a wybór odpowiedniej zależy od indywidualnych potrzeb i preferencji. Niezależnie od sposobu suplementacji należy pamiętać o regularnym monitorowaniu poziomu kobalaminy, aby upewnić się, że farmakoterapia jest skuteczna i aby w razie potrzeby odpowiednio dostosować dawki preparatu.
Bibliografia:
- Kośmider A., Czaczyk K., Witamina B12 – budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania. Żywność Nauka Technologia Jakość, 2010;
- Sławek J., Araszkiewicz A., Stefańska-Windyga E., Wojszel Z.B., Białecka M., Zaburzenia związane z niedoborem witaminy B12 − diagnostyka i postępowanie. Zalecenia interdyscyplinarnej grupy ekspertów, Polski Przegląd Neurologiczny, 2023
- Zabrocka J, Wojszel Z.B., Niedobór witaminy B12 w wieku podeszłym – przyczyny, następstwa, podejście terapeutyczne, Geriatria. 2013
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Biegunka – przyczyny rozwolnienia, objawy i leczenie
Biegunka to stan charakteryzujący się częstymi i luźnymi wypróżnieniami. Jest to objaw różnych problemów zdrowotnych, takich jak infekcje bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze, reakcje alergiczne, stres, niestrawność pokarmowa lub zatrucie, czy też choroby przewlekłe, takie jak choroba trzewna czy zespół jelita drażliwego. Biegunka objawy Objawy biegunki mogą różnić się w zależności od przyczyny i stopnia nasilenia. Typowe symptomy obejmują: luźne stolce o płynnej konsystencji, częste wypróżnianie, dyskomfort, skurcze lub ból w okolicach brzucha, wzdęcia związane z nadmierną produkcją gazów w jelitach, nudności, nudności i wymioty - w przypadku poważniejszych zakażeń lub toksycznej biegunki, gorączkę (np. w przebiegu biegunki infekcyjnej), ogólne osłabienie i odwodnienie, brak apetytu. Rodzaje i przyczyny biegunki Typy biegunek zależą w głównej mierze od czynników wywołujących rozwolnienie. Wyróżnia się: biegunkę infekcyjną, biegunkę podróżnych, biegunkę pokarmową, reakcyjną stresową i przewlekłą. Biegunka infekcyjna spowodowana jest kontaktem z patogenami (bakteriami, wirusami lub pasożytami). Biegunkę infekcyjną wywołać mogą zakażenia rotawirusowe, salmonelloza, czy np. infekcje E. Coli. Biegunka podróżnych występuje u osób podróżujących do regionów o innym klimacie lub nietypowych warunkach higienicznych. Biegunka pokarmowa wywołana jest spożyciem pokarmów lub wody zanieczyszczonych bakteriami, wirusami lub toksynami. Biegunka jako objaw alergii na określone pokarmy lub składniki pokarmowe. Biegunka stresowa wynika z intensywnego stresu lub długotrwałego emocjonalnego napięcia. Biegunka przewlekła natomiast to trwające dłużej niż kilka tygodni rozwolnienie, które może być objawem chorób przewlekłych, takich jak choroba trzewna czy nadwrażliwe jelita.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Cera naczynkowa - jak wygląda i jak ją właściwie pielęgnować?
Skóra naczynkowa charakteryzuje się delikatnymi, cienkimi naczynkami krwionośnymi tuż pod powierzchnią skóry, które mogą łatwo pękać, tworząc zaczerwienienia i widoczne szczególnie na policzkach, nosie lub w okolicach dekoltu teleangiektazje - tzw. „pajączki”. Cera naczynkowa jest wrażliwa, skłonna do podrażnień i łatwo reaguje na zmiany temperatury, silne kosmetyki, stres czy nieodpowiednią pielęgnację. Pielęgnacja tego typu cery powinna zatem nie tylko redukować widoczne zmiany, ale także wzmacniać jej barierę ochronną, by zapobiec powstawaniu kolejnych „pajączków”. Popękane naczynka na twarzy – przyczyny Pękające naczynka to najczęściej wynik osłabienia naturalnej odporności skóry oraz ścianek naczyń krwionośnych. Do powstawania pajączków przyczyniać się mogą także nieodpowiednia pielęgnacja z zastosowaniem niewłaściwych kosmetyków, nadmierna ekspozycja na słońce czy gwałtowne zmiany temperatury, np. przejście z zimna do ciepłego pomieszczenia. Na pogorszenia kondycji cery naczynkowej wpływać może również styl życia – przewlekły stres, palenie papierosów czy spożywanie alkoholu.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Zapalenie pęcherza – objawy, przyczyny, leczenie i sposoby zapobiegania infekcji
Zapalenie pęcherza to jedna z najczęściej występujących infekcji układu moczowego, która może dotknąć zarówno kobiet jak i mężczyzn niezależnie od wieku. Choroba ta jest najczęściej wynikiem zakażenia bakteryjnego i objawia się zazwyczaj częstym oddawaniem moczu z uczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza oraz bólem i pieczeniem przy mikcji. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie przyniosą szybką ulgę oraz zapobiegną rozprzestrzenianiu się infekcji i powikłaniom. Objawy zapalenia pęcherza Najczęstsze symptomy zapalenia to parcie na pęcherz, nawet jeśli jest on tylko częściowo wypełniony, oraz ból lub pieczenie przy mikcji. Inne objawy to mętny, czasami nieprzyjemnie pachnący mocz, a także krwiomocz, który może pojawić się w bardziej zaawansowanych przypadkach infekcji. Dodatkowo osoba cierpiąca na zapalenie pęcherza może odczuwać ból w dolnej części brzucha lub w okolicach miednicy, będący wynikiem stanu zapalnego. W niektórych przypadkach mogą wystąpić także ogólne objawy infekcji, takie jak gorączka, osłabienie i nudności. Częste parcie na mocz – uczucie potrzeby częstego oddawania moczu, nawet przy niewielkiej ilości. Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza – mimo oddania moczu nadal występuje potrzeba skorzystania z toalety. Ból i pieczenie przy oddawaniu moczu – uczucie dyskomfortu, pieczenia lub kłucia podczas mikcji.Ból w podbrzuszu – uczucie ucisku lub bólu w dolnej części brzucha. Zmiana koloru i zapachu moczu – może być mętny, ciemniejszy lub mieć nieprzyjemny zapach. Obecność krwi w moczu – rzadziej występujący objaw, ale możliwy przy bardziej zaawansowanym stanie zapalnym. Podwyższona temperatura ciała – w niektórych przypadkach może pojawić się stan podgorączkowy.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Odchudzanie - jak schudnąć z brzucha?
Otyłość brzuszna to złożony problem, który może być wynikiem interakcji wielu różnych czynników. Osoby z nadmierną ilością tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha mogą być bardziej narażone na ryzyko wystąpienia poważnych schorzeń, takich jak choroby serca, udary mózgu, cukrzyca typu 2 i niektóre rodzaje nowotworów, dlatego tak ważne jest prowadzenie zdrowego stylu życia, który obejmuje zrównoważoną dietę, regularną aktywność fizyczną oraz unikanie czynników ryzyka, które mogą sprzyjać otyłości. Otyłość brzuszna przyczyny Otyłość brzuszna, nazywana również otyłością centralną lub otyłością typu jabłko, to stan, w którym nadmiar tkanki tłuszczowej gromadzi się głównie w okolicy brzucha. Przyczyny tego rodzaju otyłości są zazwyczaj wieloczynnikowe i mogą obejmować nieprawidłową dietę i niewystarczającą aktywność fizyczną, genetykę, zaburzenia metaboliczne, a także wiek i niezdrowe nawyki. Spożywanie zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do zapotrzebowania energetycznego organizmu, szczególnie w połączeniu z brakiem regularnej aktywności fizycznej, może prowadzić do gromadzenia się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha. Czynniki dziedziczne mogą predysponować do otyłości brzusznej. Istnieją geny, które mogą wpływać na sposób, w jaki organizm magazynuje tłuszcz, oraz na to, gdzie w organizmie tkanka tłuszczowa jest gromadzona. Długotrwały stres może prowadzić do wzrostu poziomu kortyzolu, hormonu stresu, który z kolei może zwiększać skłonność do odkładania się tłuszczu w okolicy brzucha. Spożywany w nadmiarze alkohol może przyczyniać się do odkładania się tłuszczu w okolicy brzucha, tworząc tzw. "oponkę". Zaburzenia takie jak insulinooporność, cukrzyca typu 2 i zespół metaboliczny mogą sprzyjać gromadzeniu się tłuszczu. Dieta bogata w cukry proste i przetworzone produkty spożywcze może przyczynić się do nadmiernego wzrostu masy ciała, w tym także otyłości brzusznej. Brak odpowiedniej ilości snu może zakłócać równowagę hormonalną organizmu, co może prowadzić do wzrostu apetytu i zwiększonego odkładania się tłuszczu. Z wiekiem zmienia się sposób, w jaki organizm magazynuje tłuszcz, co może prowadzić do otyłości brzusznej, zwłaszcza u osób starszych.
czytaj