Niedobór witaminy B12 może powodować anemię, neuropatię czy osłabienie mięśni. Suplementy z witaminą B12 znajdziesz w internetowej Aptece Centralnej.

21.03.2025

Witamina B12 – na co pomaga, gdzie występuje i jakie są objawy niedoboru kobalaminy?

Witamina B12, znana również jako kobalamina, jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który odgrywa kluczową rolę w wielu funkcjach organizmu — od produkcji czerwonych krwinek, poprzez utrzymanie zdrowego układu nerwowego, aż po wsparcie metabolizmu komórkowego. Jej niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia, uszkodzenia nerwów, a także zaburzenia poznawcze i psychiczne. Świadomość zapotrzebowania organizmu na witaminę B12, znajomość naturalnych źródła występowania kobalaminy oraz umiejętność rozpoznawania sygnałów świadczących o jej niedoborze pomoże w zachowaniu zdrowia i utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Właściwości witaminy B12

Witamina B12 charakteryzuje się unikalnymi właściwościami, które obejmują: wsparcie produkcji czerwonych krwinek, wspomaganie metabolizmu komórkowego oraz utrzymanie zdrowia układu nerwowego. Kobalamina uczestniczy również w syntezie DNA, co czyni ją niezbędną dla podziału komórek i regeneracji tkanek. Poznanie właściwości tej witaminy jest kluczowe dla zrozumienia jej roli w zachowaniu zdrowia i zapobieganiu wielu schorzeniom.

  • Produkcja czerwonych krwinek: witamina B12 jest kluczowa dla produkcji zdrowych czerwonych krwinek, które transportują tlen po całym ciele.
  • Metabolizm komórkowy: uczestniczy w metabolizmie każdej komórki ciała, zwłaszcza w syntezie DNA, metioniny oraz kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Jest niezbędna do podziału komórek i ich prawidłowego funkcjonowania.
  • Zdrowie neurologiczne: kobalamina jest niezbędna dla zdrowia układu nerwowego, pomaga w tworzeniu otoczki mielinowej, która chroni nerwy i umożliwia szybki przekaz impulsów nerwowych.
  • Synteza DNA: jest niezbędna do prawidłowej syntezy DNA i RNA, co jest ważne dla podziału komórek i ich wzrostu.
  • Produkcja energii: witamina B12 bierze udział w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów, co przyczynia się do produkcji energii.
  • Metabolizm homocysteiny: pomaga w metabolizmie homocysteiny, aminokwasu, który w dużych ilościach może być szkodliwy i prowadzić do chorób serca. Współpracuje z kwasem foliowym i witaminą B6 w przekształcaniu homocysteiny w metioninę.
  • Wpływ na nastrój i funkcje poznawcze: witamina B12 może wpływać na nastrój i funkcje poznawcze zwiększając ryzyko depresji, problemów z pamięcią i demencji przy jej niedoborze.

Zapotrzebowanie na witaminę B12

Zapotrzebowanie na witaminę B12 zależy od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego organizmu (np. ciąża, karmienie piersią). 

Zalecane dzienne spożycie (RDA) witaminy B12:

Niemowlęta 0–6 miesięcy: 0,4 µg
7–12 miesięcy: 0,5 µg
Dzieci 1–3 lata: 0,9 µg
4–6 lat: 1,2 µg
7–12 lat: 1,8 µg
Mężczyźni i kobiety (od 13 roku życia) 2,4 µg

Kobiety w ciąży

2,6 µg

Kobiety karmiące piersią

2,8 µg


Wraz z wiekiem zdolność organizmu do absorpcji witaminy B12 z pożywienia może się zmniejszać, dlatego osoby starsze mogą potrzebować większych ilości witaminy B12 lub suplementacji. Podobnie osoby na diecie roślinnej, które nie spożywają produktów pochodzenia zwierzęcego, powinny szczególnie zwracać uwagę na źródła witaminy B12 i rozważyć suplementację lub spożywać produkty wzbogacone o kobalaminę.

Witamina B12 – źródła

Witamina B12 jest naturalnie obecna głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego — mięso, ryby, nabiał, jaja, podroby, skorupiaki. Największe jej ilości mają podroby, tłuste ryby, jaja i produkty mleczne. 

Orientacyjna zawartość witaminy B12 w 100 g produktu:

wątróbka wołowa - 110 μg/100 g
śledź - 13 μg/100 g
sery żółte - 2 μg/100 g
jaja – 1,6 μg/100 g

Na rynku dostępne są również produkty wzbogacane z dodatkiem witaminy B12, np. płatki  śniadaniowe, soki, nektary i napoje roślinne, które stanowią alternatywę dla wegan i wegetarian.

Niedobór witaminy B12 – objawy i skutki

Niedobór kobalaminy może prowadzić do szeregu poważnych problemów zdrowotnych, wpływających zarówno na układ krwiotwórczy, jak i nerwowy. Jej brak może objawiać się różnorodnymi symptomami, które nie zawsze są jednoznaczne i łatwo rozpoznawalne, co może prowadzić do opóźnień w diagnozie i leczeniu. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia interwencja są niezbędne dla zapobiegania długotrwałym skutkom zdrowotnym, takim jak anemia megaloblastyczna czy uszkodzenia nerwów. 

Objawy niedoboru kobalaminy

Niedobór witaminy B12 może objawiać się wieloma różnorodnymi symptomami, które często są niespecyficzne i niejednoznaczne, a przez to mogą być mylone z innymi stanami chorobowymi. 

  • Zmęczenie i osłabienie — jednym z najczęstszych objawów jest chroniczne zmęczenie i ogólne osłabienie organizmu. Wynika to z upośledzonej produkcji czerwonych krwinek, które są odpowiedzialne za transport tlenu.
  • Anemia megaloblastyczna — niedobór witaminy B12 prowadzi do anemii megaloblastycznej, charakteryzującej się obecnością dużych, niedojrzałych czerwonych krwinek. Objawy mogą obejmować bladość skóry, duszność, kołatanie serca i zawroty głowy.
  • Neuropatia — witamina B12 jest kluczowa dla zdrowia układu nerwowego. Jej brak może prowadzić do uszkodzenia nerwów, objawiającego się drętwieniem, mrowieniem, uczuciem kłucia w rękach i nogach, a także problemami z równowagą i koordynacją.
  • Zaburzenia poznawcze — niedobór kobalaminy może wpływać na funkcje poznawcze, prowadząc do problemów z pamięcią i koncentracją.
  • Zaburzenia nastroju — osoby z niedoborem witaminy B12 mogą doświadczać depresji, drażliwości i wahań nastroju. Może to być związane z wpływem witaminy B12 na produkcję neuroprzekaźników.
  • Problemy z trawieniem — problemy z trawieniem, takie jak utrata apetytu, wzdęcia, zaparcia lub biegunka również mogą świadczyć o niedoborze tej witaminy.
  • Osłabienie mięśni – niedostateczna ilość kobalaminy może prowadzić do osłabienia mięśni, utrudniając wykonywanie codziennych czynności.

Badanie poziomu witaminy B12

Wczesne rozpoznanie objawów niedoboru witaminy B12 pozwoli zapobiec trwałym uszkodzeniom. Diagnostyka opiera się na badaniach krwi, które oceniają poziom witaminy B12, holotranskobalaminy lub poziom homocysteiny.

  • Pomiar poziomu witaminy B12 we krwi — typowy zakres referencyjny dla poziomu witaminy B12 we krwi wynosi od 200 do 900 pg/ml, chociaż wartości te mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium.
  • Pomiar poziomu holotranskobalaminy (aktywna forma B12) jest uważany za bardziej precyzyjny wskaźnik poziomu witaminy B12, ponieważ jest to forma aktywna biologicznie, dostępna dla komórek organizmu — zakres referencyjny dla holotranskobalaminy wynosi zazwyczaj od 20 do 250 pmol/l.
  • Pomiar poziomu homocysteiny — podwyższony poziom homocysteiny we krwi może również wskazywać na niedobór witaminy B12, ponieważ witamina B12 jest niezbędna do metabolizmu homocysteiny. Zakres referencyjny dla homocysteiny wynosi zazwyczaj od 5 do 15 µmol/l.

Suplementacja witaminy B12

Suplementacja witaminy B12 bywa niezbędna dla osób, które nie mogą uzyskać wystarczającej ilości tej witaminy z diety. Może to być szczególnie istotne dla wegetarian, wegan, seniorów, oraz osób z zaburzeniami wchłaniania. Suplementy z witaminą B12 mogą przyjmować różne formy, a wybór odpowiedniej zależy od indywidualnych potrzeb i preferencji. Niezależnie od sposobu suplementacji należy pamiętać o regularnym monitorowaniu poziomu kobalaminy, aby upewnić się, że farmakoterapia jest skuteczna i aby w razie potrzeby odpowiednio dostosować dawki preparatu.

Bibliografia:

  1. Kośmider A., Czaczyk K., Witamina B12 – budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania. Żywność Nauka Technologia Jakość, 2010;
  2. Sławek J., Araszkiewicz A., Stefańska-Windyga E., Wojszel Z.B., Białecka M., Zaburzenia związane z niedoborem witaminy B12 − diagnostyka i postępowanie. Zalecenia interdyscyplinarnej grupy ekspertów, Polski Przegląd Neurologiczny, 2023
  3. Zabrocka J, Wojszel Z.B., Niedobór witaminy B12 w wieku podeszłym – przyczyny, następstwa, podejście terapeutyczne, Geriatria. 2013
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.


PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

Choroba wieńcowa – przyczyny, objawy i sposoby leczenia choroby niedokrwiennej serca
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Choroba wieńcowa – przyczyny, objawy i sposoby leczenia choroby niedokrwiennej serca

Choroba wieńcowa, nazywana także chorobą niedokrwienną serca, to schorzenie układu krążenia, które może prowadzić między innymi do zawału serca. Powstaje na skutek zwężenia lub zablokowania tętnic wieńcowych, co ogranicza dopływ tlenu do mięśnia sercowego. Jakie są główne przyczyny choroby wieńcowej? Jakie objawy daje niedokrwienie serca? Znajomość odpowiedzi na te pytania pozwoli właściwie zadbać o profilaktykę schorzenia, a świadomość sposobów leczenia pomoże w wyborze najlepszej metody terapii.  Choroba wieńcowa – co to? Choroba niedokrwienna serca to choroba układu krążenia spowodowane zwężeniem lub zablokowaniem tętnic wieńcowych, które dostarczają tlen i składniki odżywcze do mięśnia sercowego. Główną przyczyną tego procesu jest miażdżyca, czyli odkładanie się blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń krwionośnych. Ograniczony przepływ krwi do serca może prowadzić do bólu w klatce piersiowej (dławicy piersiowej), duszności, a w skrajnych przypadkach – do zawału serca. Choroba rozwija się stopniowo i często przez długi czas nie daje wyraźnych objawów, dlatego tak ważna jest profilaktyka oraz regularne badania kontrolne. ChNS – przyczyny Choroba niedokrwienna serca (ChNS) najczęściej rozwija się na skutek miażdżycy, czyli procesu odkładania się blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych. Tworzące się złogi tłuszczowe, cholesterol oraz inne substancje stopniowo zwężają światło naczyń krwionośnych, ograniczając przepływ krwi do serca. Do głównych czynników ryzyka należą niezdrowa dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz przewlekły stres. Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne – jeśli w rodzinie występowały choroby serca, rośnie ryzyko ChNS. Wczesne rozpoznanie czynników ryzyka oraz zmiana stylu życia oraz rzucenie palenia mogą skutecznie opóźnić rozwój choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań.

czytaj
Kac – objawy, sposoby zapobiegania i metody leczenia złego samopoczucia po spożyciu alkoholu
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Kac – objawy, sposoby zapobiegania i metody leczenia złego samopoczucia po spożyciu alkoholu

Ciężka głowa, suchość w ustach, mdłości i problemy z koncentracją to typowe objawy kaca. Jego główną przyczyną jest metabolizm alkoholu w organizmie - etanol, czyli alkohol etylowy zawarty w napojach wyskokowych, jest traktowany przez organizm jak toksyna, wątroba przekształca go w aldehyd octowy, substancję jeszcze bardziej toksyczną niż sam alkohol. Znajomość skutecznych sposobów zapobiegania kacowi oraz sprawdzonych sposobów na syndrom dnia poprzedniego pomoże szybciej wrócić do formy niezależnie od tego, czy dopiero planujemy zakrapianą alkoholem imprezę, czy szukamy ulgi po hucznej zabawie. Co to jest kac? - przyczyny Kac to stan złego samopoczucia, który pojawia się kilka godzin po spożyciu alkoholu, najczęściej następnego dnia rano. Po wypiciu napojów zawierających etanol wątroba przekształca go w aldehyd octowy – toksyczny związek chemiczny, który odpowiada za wiele nieprzyjemnych objawów kaca, takich jak bóle głowy, nudności czy ogólne osłabienie organizmu. Kolejnym czynnikiem jest działanie odwadniające alkoholu – alkohol zwiększa produkcję moczu, co prowadzi do utraty wody i elektrolitów, powodując uczucie suchości w ustach i zaburzenia równowagi elektrolitowej. Nie bez znaczenia jest także wpływ alkoholu na układ nerwowy i jakość snu – mimo że po jego spożyciu łatwiej jest zasnąć, to jednak sen staje się płytszy i przerywany, przez co organizm nie ma szans na pełną regenerację. 

czytaj
Opryszczka. Przyczyny zimna na ustach i leczenie opryszczki wargowej
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Opryszczka. Przyczyny zimna na ustach i leczenie opryszczki wargowej

Opryszczka wargowa to dolegliwość objawiająca się bolesnymi pęcherzykami. Występuje najczęściej w okresie osłabienia organizmu, długotrwałego stresu oraz zmiennej pogody. Poza nieprzyjemnym swędzeniem, mrowieniem czy pieczeniem opryszczka wpływa negatywnie również na ogólne samopoczucie i wygląd, dlatego warto wiedzieć, jak skutecznie sobie z nią radzić oraz jak zapobiegać jej nawrotom. Jak wygląda zimno na ustach? Charakterystyczne, wypełnione płynem pęcherzyki na wargach, wokół ust lub w okolicy nosa to typowe objawy opryszczki wargowej. Początkowo skóra w tych miejscach może zacząć swędzieć, piec lub sprawiać wrażenie ściągniętej. Wkrótce na tym obszarze pojawiają się małe, bolesne bąbelki, które po kilku dniach pękają, tworząc owrzodzenia.  Opryszczka na ustach przyczyny. Czy opryszczka jest zaraźliwa? Febra na ustach jest wywoływana przez wirus opryszczki wargowej herpes simplex (HSV-1), który wnika do organizmu i pozostaje w nim przez całe życie. W wyniku osłabienia układu odpornościowego, stresu, przeziębienia czy zmian temperatury otoczenia może dojść do jej aktywacji i pojawienia się pęcherzyków. Wirus jest bardzo zaraźliwy i łatwo przenosi się przez bezpośredni kontakt z zakażoną skórą, śliną, a także poprzez korzystanie z tych samych przedmiotów (np. ręczników czy szminki). Z tego powodu ważne jest, aby unikać bliskich kontaktów z osobami mającymi opryszczkę, szczególnie w aktywnej fazie, pamiętając jednak, że wirus może być przenoszony nawet wtedy, gdy objawy nie są jeszcze widoczne.

czytaj
Bezpieczne opalanie - ochrona przeciwsłoneczna skóry
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Bezpieczne opalanie - ochrona przeciwsłoneczna skóry

Opalanie to nieodłączny element letniego relaksu na świeżym powietrzu, jednak promienie słoneczne, choć niezbędne do produkcji witaminy D i korzystnie wpływające na nasz nastrój i wygląd mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia skóry. Zbyt długa i nieodpowiedzialna ekspozycja na słońce może prowadzić do oparzeń słonecznych, przyspiesza starzenia się skóry oraz zwiększa ryzyko raka skóry. Jak zatem opalać się bezpiecznie? Poza unikaniem zbyt długiego wylegiwania się na słońcu oraz korzystania z promieni słonecznych poza godzinami największego promieniowania (10-16) pamiętać należy o niezbędnej ochronie w postaci filtrów przeciwsłonecznych. Wybór odpowiedniego filtra i umiejętne stosowanie kosmetyków przeciwsłonecznych zapewni właściwą ochronę oraz pozwoli cieszyć się piękną, a przede wszystkim zdrową opalenizną. Filtry przeciwsłoneczne – rodzaje filtrów SPF Filtry przeciwsłoneczne są kluczowym elementem ochrony skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego (UV). Różnią się one między sobą mechanizmem działania, składem oraz poziomem ochrony, który określany jest współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej (SPF). Wśród dostępnych na rynku filtrów SPF znajdziemy filtry fizyczne, chemiczne, hybrydowe oraz filtry naturalne. Filtry mineralne (fizyczne) Filtry mineralne, znane również jako fizyczne, działają na zasadzie odbijania i rozpraszania promieniowania UV. Są to najczęściej tlenek cynku (ZnO) i dwutlenek tytanu (TiO2). Tlenek cynku (ZnO): zapewnia ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB. Jest szczególnie polecany dla osób o wrażliwej skórze. Dwutlenek tytanu (TiO2): chroni głównie przed promieniowaniem UVB i częściowo przed UVA. Jest powszechnie stosowany w kosmetykach przeciwsłonecznych. Filtry chemiczne (organiczne) Filtry chemiczne, zwane również organicznymi, działają poprzez absorpcję promieniowania UV i przekształcanie go w ciepło, które jest następnie uwalniane z powierzchni skóry. Do filtrów chemicznych zawartych w dostępnych na rynku kosmetyczkach przeciwsłonecznych należą między innymi: oktokrylen, oksybenzon czy octinoxate. Filtry hybrydowe Filtry hybrydowe łączą w sobie właściwości filtrów mineralnych i chemicznych, oferując wszechstronną ochronę przed promieniowaniem UV. Dzięki tej kombinacji mogą oferować zalety obu typów filtrów zapewniając szersze spektrum ochrony i lepszą stabilność. Filtry naturalne Niektóre kosmetyki przeciwsłoneczne zawierają składniki pochodzenia naturalnego, takie jak np. olej z nasion malin, marchwi, masło shea lub inne substancje naturalne, które mają właściwości chroniące przed UV. Choć ich skuteczność może być niższa w porównaniu do filtrów chemicznych lub mineralnych, są one często wybierane przez osoby preferujące naturalne kosmetyki.

czytaj