06.03.2025
Kwas foliowy – wskazania, właściwości i rola witaminy B9 w diecie przyszłej mamy
Kwas foliowy to witamina, stanowiący ważny składnik codziennej diety, szczególnie dla kobiet planujących potomstwo. Jego wpływ na rozwijający się płód sprawia, że powinien być suplementowany już na kilka tygodni przed planowanym zajściem w ciążę i przyjmowany co najmniej do jej 12. tygodnia. Witamina B9 (kwas foliowy) to jednak nie tylko obowiązkowa pozycja na liście suplementów dla przyszłych mam, to również ratunek na niedokrwistość oraz wsparcie zdrowia układu pokarmowego i skóry.
Kwas foliowy właściwości
Kwas foliowy, znany również jako witamina B9, to witamina rozpuszczalna w wodzie, która pełni istotną funkcję w wielu procesach biologicznych w organizmie.
- Kwas foliowy jest niezbędny do prawidłowego przebiegu procesów podziału komórkowego.
- Wpływa na syntezę DNA i RNA, co jest szczególnie ważne podczas wzrostu i podziału komórek podczas rozwoju płodu.
- Suplementacja kwasem foliowym przed zajściem w ciążę i w pierwszych tygodniach ciąży pomaga zmniejszyć ryzyko wad cewy nerwowej, takich jak bezmózgowie czy rozszczep kręgosłupa.
- Foliany odgrywają rolę w produkcji czerwonych krwinek, przez co pomagają w zapobieganiu niedokrwistości, wpływają na produkcję i funkcję neuroprzekaźników oraz pomagają w regulacji poziomu homocysteiny, której wysokie stężenia we krwi mogą być związane z różnymi problemami zdrowotnymi, w tym z chorobami sercowo-naczyniowymi.
- Kwas foliowy wpływa także na funkcjonowanie układu immunologicznego, wspierając obronę organizmu przed infekcjami.
Witamina B9 gdzie występuje.
Kwas foliowy jest obecny w różnych produktach spożywczych, takich jak warzywa liściaste, produkty mleczne, mięso, rośliny strączkowe czy produkty pełnoziarniste.
Kwas foliowy źródła:
| Warzywa liściaste |
|
| Produkty pełnoziarniste |
|
| Owoce i soki owocowe |
|
| Strączkowe |
|
| Orzechy i nasiona |
|
| Mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego |
|
| Produkty mleczne |
|
| Inne produkty spożywcze |
|
Niektóre produkty spożywcze, zwłaszcza zboża i płatki śniadaniowe mogą być również wzbogacone w kwas foliowy.
Kwas foliowy badanie i norma
Aby ocenić poziom kwasu foliowego w organizmie, należy przeprowadzić badanie krwi. Badanie poziomu kwasu foliowego może być wykonywane w celu: oceny niedoborów, monitorowania postępu suplementacji, diagnostyki w chorobach układu pokarmowego (celiakia czy choroba Crohna) oraz w celu identyfikacji przyczyn nieprawidłowości w obrazie krwi. Standardowe zakresy referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, ale ogólnie poziom kwasu foliowego w zakresie 3-17 nanogramów na mililitr (ng/mL) uznawany jest za normalny. Wyniki poniżej zakresu referencyjnego mogą wskazywać na niedobór kwasu foliowego, co może być związane z różnymi czynnikami, takimi jak niewłaściwa dieta, problemy wchłaniania czy ciąża. Zbyt wysoki poziom kwasu foliowego może być wynikiem nadmiernego spożycia suplementów lub problemów z metabolizmemtaminy. Interpretacja wyników badań powinna być przeprowadzona przez lekarza w kontekście ogólnego stanu zdrowia pacjenta i uwzględniając indywidualne potrzeby.
Niedobór kwasu foliowego objawy
Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do różnych objawów, które wynikają z roli tej witaminy w organizmie. Symptomy niedoboru kwasu foliowego obejmują: niedokrwistość megaloblastyczną, zmęczenie i osłabienie, zmiany w obrębie błon śluzowych, problemy ze skórą, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, a nawet drażliwość, zaburzenia snu czy problemy z koncentracją.
- Niedokrwistość megaloblastyczna to schorzenie, w którym produkcja czerwonych krwinek jest zaburzona, prowadząc do powstawania dużych, niedojrzałych komórek krwi. Niedokrwistość megaloblastyczna jest jednym z charakterystycznych objawów niedoboru kwasu foliowego.
- Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do zmniejszenia ilości czerwonych krwinek, co z kolei wpływa na zdolność transportu tlenu do tkanek, prowadząc do uczucia zmęczenia.
- Niski poziom kwasu foliowego może objawiać się owrzodzeniami w jamie ustnej, stanem zapalnym języka oraz problemami ze skórą — np. sucha skóra, pękające kąciki ust.
- Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do biegunki, utraty apetytu, utraty masy ciała, a także dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
- Zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, zaburzenia koncentracji, drażliwość czy zaburzenia snu mogą być objawem niedoboru witaminy B9.
- Problemy z rozwojem płodu i niedobór kwasu foliowego u kobiet w ciąży może prowadzić do poważnych wad cewy nerwowej u rozwijającego się płodu, takich jak bezmózgowie czy rozszczep kręgosłupa.
Diagnoza niedoboru kwasu foliowego może wymagać badań krwi, a leczenie może obejmować zmiany w diecie oraz suplementację. W przypadku kobiet planujących ciążę lub będących w ciąży suplementacja kwasem foliowym jest zwykle zalecana w celu zapobiegania wadom cewy nerwowej u rozwijającego się płodu.
Kwas foliowy przed ciążą i w ciąży
Kwas foliowy jest niezbędny do prawidłowego rozwoju struktur nerwowych u rozwijającego się płodu, dlatego jego odpowiednie spożycie przed zajściem w ciążę i w pierwszych tygodniach ciąży odgrywa kluczową rolę dla zdrowia dziecka. Suplementację kwasem foliowym warto rozpocząć co najmniej kilka tygodni przed planowaną ciążą. Przyjmowanie witaminy B9 przed ciążą pomaga zbudować rezerwy kwasu foliowego w organizmie, co jest istotne w jej pierwszych tygodniach, kiedy rozwijające się struktury nerwowe u dziecka są najbardziej podatne na działanie tej witaminy.
Ile kwasu foliowego w ciąży?
Zarówno przed ciążą, jak i w jej pierwszych tygodniach zaleca się przyjmowanie około 400 mikrogramów (mcg) kwasu foliowego dziennie. Kobiety, które mają zwiększone ryzyko wad cewy nerwowej (na przykład ze względu na historię rodzinną występowania tych wad), mogą być zalecane wyższe dawki.
Kwas foliowy w ciąży do kiedy zażywać?
Rozpoczętą na etapie planowania ciąży suplementacja kwasem foliowym powinna być kontynuowana w pierwszych 12 tygodniach ciąży — jest to okres, kiedy rozwijają się najważniejsze struktury nerwowe u płodu, a niedobór kwasu foliowego może zwiększać ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej. Jednak ostateczny czas trwania suplementacji może zależeć od indywidualnych potrzeb zdrowotnych i zaleceń lekarskich.
Jaki kwas foliowy w ciąży?
Witamina B9 jest dostępna w różnych formach, ale najczęściej stosowany jest kwas foliowy w postaci syntetycznej, czyli kwas pteroilomonoglutaminowy (pteroylmonoglutamic acid, PTEG lub PGA). Alternatywą dla formy syntetycznej jest L-metylofolian wapnia — biologicznie aktywna forma kwasu foliowego. Metylofolian wapnia jest bardziej zaawansowaną i bezpośrednią formą folianów, co oznacza, że jest łatwiej przyswajalny przez organizm. Jeśli chodzi o produkty dostępne na rynku, można znaleźć suplementy kwasu foliowego o różnych dawkach i w różnych formach, takich jak tabletki, kapsułki lub proszki. W przypadku kobiet w ciąży zaleca się stosowanie suplementów, które dostarczają zalecanej dziennej dawki kwasu foliowego, najczęściej wynoszącej 400 mikrogramów (mcg) dziennie przed ciążą i przez pierwsze 12 tygodni ciąży. W niektórych sytuacjach, ze względu na specyficzne potrzeby zdrowotne kobiety, lekarz może przepisać kwas foliowy na receptę (np. wysokie ryzyko wad cewy nerwowej, zaburzenia metaboliczne, celiakia czy choroba Crohna).
Czy można brać kwas foliowy, nie będąc w ciąży?
Kwas foliowy jest ważnym składnikiem zdrowej diety, dlatego zdecydowanie można przyjmować go niezależnie od ciąży. Suplementacja kwasem foliowym może być zalecana w celu poprawy zdrowia układu krwionośnego i redukcji chorób sercowo naczyniowych, wspomagania układu nerwowego i pokarmowego, dla zachowania zdrowej skóry i zdrowia psychicznego. Warto jednak pamiętać, że przed rozpoczęciem suplementacji kwasem foliowym, nawet bez związku z ciążą, zaleca się konsultację z lekarzem. Lekarz może pomóc w ustaleniu odpowiedniej dawki, zwłaszcza jeśli istnieją specyficzne potrzeby zdrowotne lub obawy dotyczące niedoboru tej witaminy.
Kwas foliowy na czczo czy po jedzeniu
W przypadku suplementacji kwasem foliowym zazwyczaj nie ma specyficznego wymogu co do sposobu jego przyjmowania. Kwas foliowy jest dobrze tolerowany na czczo, ale jednocześnie można go przyjmować z jedzeniem, jeśli to bardziej wygodne lub nie powoduje żadnych problemów żołądkowych. Niektóre osoby mogą odczuwać nieprzyjemności żołądkowe, takie jak nudności, gdy przyjmują suplementy na czczo. W takim przypadku przyjmowanie kwasu foliowego z jedzeniem może pomóc zminimalizować ewentualne dolegliwości. Kwas foliowy jest lepiej wchłaniany z pożywieniem, dlatego osoby z problemami wchłaniania substancji odżywczych lub zaburzeniami przewodu pokarmowego mogą preferować przyjmowanie folianów w trakcie posiłków. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących sposobu przyjmowania kwasu foliowego zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże dostosować zalecenia do indywidualnej sytuacji zdrowotnej.
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Choroba wieńcowa – przyczyny, objawy i sposoby leczenia choroby niedokrwiennej serca
Choroba wieńcowa, nazywana także chorobą niedokrwienną serca, to schorzenie układu krążenia, które może prowadzić między innymi do zawału serca. Powstaje na skutek zwężenia lub zablokowania tętnic wieńcowych, co ogranicza dopływ tlenu do mięśnia sercowego. Jakie są główne przyczyny choroby wieńcowej? Jakie objawy daje niedokrwienie serca? Znajomość odpowiedzi na te pytania pozwoli właściwie zadbać o profilaktykę schorzenia, a świadomość sposobów leczenia pomoże w wyborze najlepszej metody terapii. Choroba wieńcowa – co to? Choroba niedokrwienna serca to choroba układu krążenia spowodowane zwężeniem lub zablokowaniem tętnic wieńcowych, które dostarczają tlen i składniki odżywcze do mięśnia sercowego. Główną przyczyną tego procesu jest miażdżyca, czyli odkładanie się blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń krwionośnych. Ograniczony przepływ krwi do serca może prowadzić do bólu w klatce piersiowej (dławicy piersiowej), duszności, a w skrajnych przypadkach – do zawału serca. Choroba rozwija się stopniowo i często przez długi czas nie daje wyraźnych objawów, dlatego tak ważna jest profilaktyka oraz regularne badania kontrolne. ChNS – przyczyny Choroba niedokrwienna serca (ChNS) najczęściej rozwija się na skutek miażdżycy, czyli procesu odkładania się blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych. Tworzące się złogi tłuszczowe, cholesterol oraz inne substancje stopniowo zwężają światło naczyń krwionośnych, ograniczając przepływ krwi do serca. Do głównych czynników ryzyka należą niezdrowa dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz przewlekły stres. Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne – jeśli w rodzinie występowały choroby serca, rośnie ryzyko ChNS. Wczesne rozpoznanie czynników ryzyka oraz zmiana stylu życia oraz rzucenie palenia mogą skutecznie opóźnić rozwój choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Kac – objawy, sposoby zapobiegania i metody leczenia złego samopoczucia po spożyciu alkoholu
Ciężka głowa, suchość w ustach, mdłości i problemy z koncentracją to typowe objawy kaca. Jego główną przyczyną jest metabolizm alkoholu w organizmie - etanol, czyli alkohol etylowy zawarty w napojach wyskokowych, jest traktowany przez organizm jak toksyna, wątroba przekształca go w aldehyd octowy, substancję jeszcze bardziej toksyczną niż sam alkohol. Znajomość skutecznych sposobów zapobiegania kacowi oraz sprawdzonych sposobów na syndrom dnia poprzedniego pomoże szybciej wrócić do formy niezależnie od tego, czy dopiero planujemy zakrapianą alkoholem imprezę, czy szukamy ulgi po hucznej zabawie. Co to jest kac? - przyczyny Kac to stan złego samopoczucia, który pojawia się kilka godzin po spożyciu alkoholu, najczęściej następnego dnia rano. Po wypiciu napojów zawierających etanol wątroba przekształca go w aldehyd octowy – toksyczny związek chemiczny, który odpowiada za wiele nieprzyjemnych objawów kaca, takich jak bóle głowy, nudności czy ogólne osłabienie organizmu. Kolejnym czynnikiem jest działanie odwadniające alkoholu – alkohol zwiększa produkcję moczu, co prowadzi do utraty wody i elektrolitów, powodując uczucie suchości w ustach i zaburzenia równowagi elektrolitowej. Nie bez znaczenia jest także wpływ alkoholu na układ nerwowy i jakość snu – mimo że po jego spożyciu łatwiej jest zasnąć, to jednak sen staje się płytszy i przerywany, przez co organizm nie ma szans na pełną regenerację.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Opryszczka. Przyczyny zimna na ustach i leczenie opryszczki wargowej
Opryszczka wargowa to dolegliwość objawiająca się bolesnymi pęcherzykami. Występuje najczęściej w okresie osłabienia organizmu, długotrwałego stresu oraz zmiennej pogody. Poza nieprzyjemnym swędzeniem, mrowieniem czy pieczeniem opryszczka wpływa negatywnie również na ogólne samopoczucie i wygląd, dlatego warto wiedzieć, jak skutecznie sobie z nią radzić oraz jak zapobiegać jej nawrotom. Jak wygląda zimno na ustach? Charakterystyczne, wypełnione płynem pęcherzyki na wargach, wokół ust lub w okolicy nosa to typowe objawy opryszczki wargowej. Początkowo skóra w tych miejscach może zacząć swędzieć, piec lub sprawiać wrażenie ściągniętej. Wkrótce na tym obszarze pojawiają się małe, bolesne bąbelki, które po kilku dniach pękają, tworząc owrzodzenia. Opryszczka na ustach przyczyny. Czy opryszczka jest zaraźliwa? Febra na ustach jest wywoływana przez wirus opryszczki wargowej herpes simplex (HSV-1), który wnika do organizmu i pozostaje w nim przez całe życie. W wyniku osłabienia układu odpornościowego, stresu, przeziębienia czy zmian temperatury otoczenia może dojść do jej aktywacji i pojawienia się pęcherzyków. Wirus jest bardzo zaraźliwy i łatwo przenosi się przez bezpośredni kontakt z zakażoną skórą, śliną, a także poprzez korzystanie z tych samych przedmiotów (np. ręczników czy szminki). Z tego powodu ważne jest, aby unikać bliskich kontaktów z osobami mającymi opryszczkę, szczególnie w aktywnej fazie, pamiętając jednak, że wirus może być przenoszony nawet wtedy, gdy objawy nie są jeszcze widoczne.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Bezpieczne opalanie - ochrona przeciwsłoneczna skóry
Opalanie to nieodłączny element letniego relaksu na świeżym powietrzu, jednak promienie słoneczne, choć niezbędne do produkcji witaminy D i korzystnie wpływające na nasz nastrój i wygląd mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia skóry. Zbyt długa i nieodpowiedzialna ekspozycja na słońce może prowadzić do oparzeń słonecznych, przyspiesza starzenia się skóry oraz zwiększa ryzyko raka skóry. Jak zatem opalać się bezpiecznie? Poza unikaniem zbyt długiego wylegiwania się na słońcu oraz korzystania z promieni słonecznych poza godzinami największego promieniowania (10-16) pamiętać należy o niezbędnej ochronie w postaci filtrów przeciwsłonecznych. Wybór odpowiedniego filtra i umiejętne stosowanie kosmetyków przeciwsłonecznych zapewni właściwą ochronę oraz pozwoli cieszyć się piękną, a przede wszystkim zdrową opalenizną. Filtry przeciwsłoneczne – rodzaje filtrów SPF Filtry przeciwsłoneczne są kluczowym elementem ochrony skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego (UV). Różnią się one między sobą mechanizmem działania, składem oraz poziomem ochrony, który określany jest współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej (SPF). Wśród dostępnych na rynku filtrów SPF znajdziemy filtry fizyczne, chemiczne, hybrydowe oraz filtry naturalne. Filtry mineralne (fizyczne) Filtry mineralne, znane również jako fizyczne, działają na zasadzie odbijania i rozpraszania promieniowania UV. Są to najczęściej tlenek cynku (ZnO) i dwutlenek tytanu (TiO2). Tlenek cynku (ZnO): zapewnia ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB. Jest szczególnie polecany dla osób o wrażliwej skórze. Dwutlenek tytanu (TiO2): chroni głównie przed promieniowaniem UVB i częściowo przed UVA. Jest powszechnie stosowany w kosmetykach przeciwsłonecznych. Filtry chemiczne (organiczne) Filtry chemiczne, zwane również organicznymi, działają poprzez absorpcję promieniowania UV i przekształcanie go w ciepło, które jest następnie uwalniane z powierzchni skóry. Do filtrów chemicznych zawartych w dostępnych na rynku kosmetyczkach przeciwsłonecznych należą między innymi: oktokrylen, oksybenzon czy octinoxate. Filtry hybrydowe Filtry hybrydowe łączą w sobie właściwości filtrów mineralnych i chemicznych, oferując wszechstronną ochronę przed promieniowaniem UV. Dzięki tej kombinacji mogą oferować zalety obu typów filtrów zapewniając szersze spektrum ochrony i lepszą stabilność. Filtry naturalne Niektóre kosmetyki przeciwsłoneczne zawierają składniki pochodzenia naturalnego, takie jak np. olej z nasion malin, marchwi, masło shea lub inne substancje naturalne, które mają właściwości chroniące przed UV. Choć ich skuteczność może być niższa w porównaniu do filtrów chemicznych lub mineralnych, są one często wybierane przez osoby preferujące naturalne kosmetyki.
czytaj