19.12.2024
Jak skutecznie wzmocnić odporność dziecka?
Infekcji nie da się zupełnie wykreślić z życia dziecka, gdyż są naturalnym mechanizmem budowania odporności. Można jednak immunizację wesprzeć i usprawnić poprzez codzienne działania i rutyny. Co robić, aby dziecko chorowało rzadziej lub z infekcji wychodziło szybko?
Jelito to centrum odporności Twojego dziecka
Układ immunologiczny jest bardzo skomplikowanym systemem i pełni niezwykle ważną funkcję, stoi na straży i chroni przez wieloma zagrożeniami w tym przed patogenami wywołującymi infekcje górnych dróg oddechowych. Choć elementy układu immunologicznego rozlokowane są po całym organizmie, to jego centrum dowodzenia mieści się w przewodzie pokarmowym, a w szczególności w jelitach, które zasiedlane są w dużej mierze przez bakterie. Znajduje się tam tkanka limfatyczna związaną z jelitem, czyli GALT, dzięki której możliwy jest prawidłowy proces immunizacji, czyli nabywania odporności swoistej. Aby jednak tak się stało mikrobiota jelitowa musi być różnorodna, liczebna i zasobna w „dobre bakterie” a bariera jelitowa szczelna. Wszystko to sprawia, że środowisko jelitowe będąc w homeostazie, może spełniać swoje rozliczne funkcje, w tym te związane z odpornością.
Jak dbać o jelita, mikrobiotę i odporność? Dieta
Dobrze odżywiona mikrobiota jelitowa to pierwszy krok do uszczelnienia bariery jelitowej i zapewnienia korzystnego środowiska w jelicie. Bakterie jelitowe żywią sią błonnikiem, którego my nie potrafimy strawić. Fermentują włókno pokarmowe obecne w warzywach, owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych czy nasionach i orzechach. Podczas „przerabiania” błonnika produkują dlanas i naszego jelita cenne związki, które odżywiają nabłonek jelitowy, są to krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym kwas masłowy. Z tego powodu talerz żywieniowy dziecka powinien zawierać produkty, których składniki są pokarmem dla mikrobioty. Duża ilość przetworzonej żywności, słodkich jogurtów, kaszek, ciasteczek, bez odpowiedniej ilości włókna pokarmowego głodzi „strażników” naszej odporności a złapanie infekcji staje się bardziej prawdopodobne.
Jak dbać o jelita, mikrobiotę i odporność? Styl życia
Poza kwestią żywieniową jest jeszcze kilka aspektów życia codziennego, które pozytywnie wpływają na jelita, mikrobiotę a tym samym na odporność.
Po pierwsze, ruch, szczególnie na świeżym powietrzu. Umiarkowany wysiłek fizyczny zwiększa liczbę i aktywność makrofagów, czyli komórek stanowiących element pierwszej linii obrony organizmu przed patogenami. Ruch przyczynia się także do mobilizacji drugiej linii obronnej organizmu tworzonej przez krwinki białe. Te pozytywne zmiany w układzie odpornościowym ustępują w kilka godzin po zakończeniu aktywności fizycznej, dlatego ruch o małej po średnią intensywność powinien być stałym elementem każdego dnia. W przypadku dzieci jest to jazda na rowerze, gra w piłkę, aktywności na placu zabaw, a nawet spacer.
Po drugie, nieprzegrzewanie dziecka zarówno w domu jak i na dworze. Temperatura w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko nie powinna być wyższa niż 22-23 stopnie Celsjusza. Intensywnie pracujące grzejniki i niska wilgotność powietrza, wysuszają śluzówki nosa i gardła, przez co tracą one swoją funkcjonalność, a patogenom łatwiej jest wniknąć do wnętrza organizmu. Na temperaturę na dworze wpływu nie mamy, warto jednak bez względu na pogodę przebywać z dzieckiem na dworze, jednak nie przegrzewać go. W odróżnieniu od dorosłych, dziecko często aktywnie spędza czas na dworze, biega, wspina się, nawet spacer wymaga od niego większego nakładu energii, jeśli chce dorównać tempu opiekuna. Organizm dziecka podczas spacerów na dworze uczy się dostosowywać do zmian temperatur. Gdy maluch ubrany jest zbyt ciepło, to zawodzi jego wewnętrzny termostat, wówczas nadmiernie poci się, marznie i częściej choruje. Zazwyczaj aktywne dziecko powinno być ubrane o jedną warstwę ubrania lżej niż przebywający z nim dorosły.
Po trzecie, odpowiednio długi sen. Wraz z końcem pierwszego roku życia, dziecko potrzebuje od 12 do nawet 14 godzin snu na dobę. Najlepiej, aby w tym okresie życia sen był podzielony na dłuższy odpoczynek nocny i 1-2 krótsze drzemki w ciągu dnia. Dzieci w wieku szkolnym potrzebują już trochę mnie snu, bo około 9-11 godzin. Niektórzy mówią, że sen to najlepszy i najtańszy suplement. Dla odporności niezwykle ważny, bo poprawia swoistą odpowiedź immunologiczną na atakujące patogeny.
Znaczenie witaminy D w odporności
Dbanie o odpowiedni poziom witaminy D w organizmie dziecka to podstawa nie tylko w kontekście mineralizacji kości. Jej działanie jest zdecydowanie szersze. Witamina D bierze udział w różnych mechanizmach odpowiedzi immunologicznej, między innymi poprzez stymulację produkcji przeciwciał, wyciszaniu stanów zapalnych i wzmacnianiu naturalnych barier fizjologicznych np. błony śluzowej układu oddechowego. Niedobory witaminy D są dość powszechne z uwagi na położenie geograficzne Polski, gdzie całoroczna synteza skórna jest ograniczona szczególnie jesienią i zimą. Najoptymalniej jest oznaczyć witaminę D we krwi dziecka i wspólnie z lekarzem dopasować indywidualną dawkę suplementacyjną.
Suplementacja dedykowana stricte jelitom i wzmocnieniu odporności
Faktem jest, że odporność pochodzi z jelit, dlatego rozważając dodatkową suplementację (poza witaminą D), warto skierować ją w stronę poprawy środowiska jelitowego. Substancją od lat stosowaną w celu wzmocnienia sił obronnych organizmu jest colostrum. Choć prawdopodobnie wieki temu nikt nie wiedział, że colostrum wpływa na odporność zlokalizowaną w jelitach, to jednak obserwowano jego skuteczność. Colostrum zawiera kilkaset różnych składników aktywnych i choć ich stężenie nie jest duże, to wzajemne synergistyczne działanie korzystnie wpływa na środowisko jelitowe. Colostrum, które dostępne jest na rynku jako suplement pochodzi głównie od krów (colostrum bovinum), ale jest równie wartościowe dla ludzi z uwagi na wysoką homologię (podobieństwo) między gatunkami.
Jak działa colostrum? Substancja ta potrafi przywrócić homeostazę jelita i uszczelnić barierę jelitową, która są podstawą dobrze działającego układu immunologicznego. Colostrum nie jest probiotykiem, bo często bywa z nim mylone, colostrum to substancja prebiotyczna, czyli stymulująca do wzrostu naszą komensalną mikrobiotę jelitową.
Suplementacja Colostrum dla dzieci w wieku przedszkolnym
Badań klinicznych z wykorzystaniem colostrum przybywa. W 2023 roku polscy badacze przeprowadzili badanie na grupie dzieci w wieku przedszkolnym z wykorzystaniem wysokiej jakości colostrum (wcześnie pobierane i liofilizowane). Celem było sprawdzenie, czy okresowa suplementacja stosunkowo małymi dawkami (od 500 mg do 1000 mg na dobę) istotnie wpłynie na częstość i ciężkość infekcji górnych dróg oddechowych. Po wielotygodniowych obserwacjach okazało się, że efekty są zadowalające, co bardzo ucieszyło rodziców dzieci, które wzięły udział w badaniu. Częstość jakichkolwiek objawów infekcji górnych dróg oddechowych była niższa o 31% u dzieci przyjmujących colostrum w porównaniu do dzieci otrzymujących placebo. Przedszkolaki będące na colostrum też czasem łapały infekcje, co jest naturalne w budowaniu odporności, lecz objawy były u nich aż o 37% lżejsze, co także zauważyli rodzice.
We wzmacnianiu i wspieraniu odporności, szczególnie u dzieci celem nie jest, aby maluch nie chorował zupełnie. Miarą sukcesu jest sprawnie działający układ immunologiczny, który potrafi uporać się z patogenem, infekcja trwa krótko, nie wymaga antybiotyku a równocześnie pamięć immunologiczna „powiększa się”.
Jakie Colostrum wybrać?
Kluczem w wyborze colostrum jest wysoka jakość, którą potrafi udowodnić producent stosownymi badaniami (jeśli takie są, to znajdziemy je na stronie producenta). Colostrum to specyficzna substancja, pochodząca od krów po ocieleniu, której składniki nie powinny być standaryzowane. Chcemy korzystać z natury, bez ingerowania w nią, bo taka właśnie substancja wykorzystywana była kiedyś.
Główne czynniki, na które powinniśmy zwrócić uwagę wybierając colostrum:
- pochodzenie (powinno pochodzić od krów, pełna nazwa to colostrum bovinum),
- wczesny pobór (z pierwszych godzin od ocielenia się krowy),
- liofilizacja (delikatna technologia, która pozwala zamienić płynne colostrum w proszek, zachowując wachlarz substancji bioaktywnych).
Warto także zaznaczyć, aby nie sugerować się ilość immunoglobulin podawanych przez niektórych producentów colostrum, co może mylnie skłonić nas do zakupu konkretnego preparatu. Immunoglobuliny z colostrum bovinum nie mają dla nas ludzi większego znaczenia w kontekście wspierania środowiska jelitowego i odporności. Colostrum działa na jelita dzięki zawartości licznych bioaktywnych składników jak laktoferyna, lizozym, czynniki wzrostu i inne, a jest ich najwięcej we wcześnie pobieranej substancji.
Podsumowanie. Jak wzmocnić odporność dziecka?
O odporność dzieci powinniśmy dbać cały rok. Niezwykle ważna jest różnorodna i odżywcza dieta zasobna w błonnik pokarmowy, codziennych ruch na świeżym powietrzu, sen oraz odpowiednia suplementacja. Ta ostatnia powinna skupić się na środowisku jelitowym, gdyż to w nim głównie zachodzi proces immunizacji. Substancją o udowodnionym naukowo pozytywnym wpływie na odporność jest colostrum. Okresowa suplementacja colostrum znacząco zmniejsza częstość i ciężkość infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci.
Bibliografia:
- Bovine Colostrum: Its Constituents and Uses, Nutrients 2021, 13(1), 265;
- Colostrum. Naturalny regulator układu immunologicznego, PUM, dr n. med. Maciej Hałasa
- M.Hałasa, Bovine colostrum supplementation in prevention of upper respiratory tract infections – Systematic review, meta-analysis and meta-regression of randomized controlled trials. Journal of
Functional Foods (2022) - Hałasa, M.; Skonieczna-Żydecka, K.; Machaliński, B.; Bühner, L.; Baśkiewicz-Hałasa, M. Six Weeks of Supplementation with Bovine Colostrum Effectively Reduces URTIs Symptoms Frequency and Gravity
for Up to 20 Weeks in Pre-School Children. Nutrients 2023, 15, 3626.
Monika Stromkie - Złomaniec
Dietetyk Kliniczny
Monika Stromkie - Złomaniec
Dietetyk Kliniczny
Z wykształcenia dietetyk kliniczny, w 2010 roku ukończyła studia magisterskie na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Od ponad 10 lat pracuje 1:1 z podopiecznymi, a także jako szkoleniowiec. Obecnie jest współwłaścicielką poradni dietetycznej „Z kaloriami na pieńku”, gdzie prowadzi swoich podopiecznych za rękę przez gąszcz mitów i błędnych przekonań o diecie i odchudzaniu.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Zespół Reye'a – przyczyny, objawy, powikłania
Zespół Reye’a to bardzo poważne schorzenie, które najczęściej dotyka dzieci i młodzież w trakcie lub po przebyciu infekcji wirusowej. Choroba rozwija się nagle, a jej przebieg może być dramatyczny – prowadząc do uszkodzenia wątroby i mózgu (encefalopatia), a nawet śmierci. Choć dziś występuje znacznie rzadziej niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu, nadal warto znać jej przyczyny, wiedzieć, jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców oraz jakie mogą być konsekwencje zdrowotne. Zespół Reye'a – przyczyny Ryzyko wystąpienia choroby zwiększa się szczególnie w okresie infekcji wirusowych, gdy stosowane są niewłaściwe leki przeciwgorączkowe. Zespołu Reye’a najczęściej spowodowany jest nieprawidłową reakcją organizmu na przebytą infekcję wirusową. Najsilniej z chorobą wiąże się zastosowanie kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) u dzieci i młodzieży poniżej 12. roku życia w trakcie leczenia gorączki i bólu. Uważa się również, że u niektórych osób zespół Reye’a może być związany z predyspozycjami genetycznymi, które wpływają na metabolizm kwasów tłuszczowych w wątrobie. Aspiryna dla dzieci Stosowanie aspiryny (kwasu acetylosalicylowego) u dzieci i młodzieży poniżej 12. roku życia jest zdecydowanie odradzane ze względu na ryzyko rozwoju zespołu Reye’a. Choć lek ten od lat jest popularnym środkiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym u dorosłych, u najmłodszych może prowadzić do groźnych powikłań neurologicznych i uszkodzenia wątroby. Z tego powodu w pediatrii aspiryna nie powinna być stosowana, a w razie potrzeby obniżania temperatury czy łagodzenia bólu zaleca się sięganie po alternatywne leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen w odpowiednich – dostosowanych do wieku i wagi dziecka dawkach.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Hipoglikemia – objawy niedocukrzenia oraz skuteczne sposoby leczenia i zapobiegania
Hipoglikemia, czyli nagły spadek poziomu glukozy we krwi, to stan, który może być niebezpieczny zarówno dla osób z cukrzycą, jak i tych, które na co dzień nie zmagają się z chorobami metabolicznymi. Do niedocukrzenia może dojść m.in. po intensywnym wysiłku fizycznym, długiej przerwie między posiłkami czy po spożyciu alkoholu. Objawy bywają różnorodne – od osłabienia i nadmiernego głodu, przez drżenie rąk i zawroty głowy, aż po zaburzenia świadomości. Szybka reakcja i znajomość skutecznych sposobów leczenia oraz zapobiegania spadkom cukru pozwolą uniknąć groźnych konsekwencji i zadbać o bezpieczeństwo w codziennym życiu. Co to jest hipoglikemia? Hipoglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej wartości uznawanych za prawidłowe – najczęściej poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l). Glukoza jest głównym źródłem energii dla organizmu, a zwłaszcza dla mózgu, dlatego jej niedobór może szybko prowadzić do zaburzeń koncentracji, osłabienia, a w ciężkich przypadkach nawet utraty przytomności. Niedocukrzenie pojawia się najczęściej u osób z cukrzycą przyjmujących insulinę lub niektóre leki doustne, jednak może wystąpić także u osób bez tej choroby – na przykład po nadmiernym wysiłku fizycznym, po spożyciu alkoholu czy przy zbyt długiej przerwie między posiłkami. Hipoglikemia nie powinna być lekceważona, ponieważ nieleczona może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Rodzaje hipoglikemii Hipoglikemia może przybierać różne postaci, w zależności od przyczyny oraz momentu jej wystąpienia. Najczęściej wyróżnia się: hipoglikemię reaktywną, hipoglikemię polekową, hipoglikemię nocną oraz hipoglikemię głodową. Hipoglikemia reaktywna pojawia się zwykle kilka godzin po posiłku, kiedy poziom cukru we krwi gwałtownie spada w wyniku nadmiernego wydzielania insuliny. Może dotyczyć zarówno osób z cukrzycą, jak i zdrowych. Hipoglikemia polekowa najczęściej występuje u pacjentów z cukrzycą stosujących insulinę lub niektóre leki przeciwcukrzycowe, które mogą obniżać poziom glukozy. Hipoglikemia nocna rozwija się podczas snu i bywa szczególnie groźna, ponieważ łatwo ją przeoczyć. Objawia się m.in. bólami głowy po przebudzeniu czy uczuciem zmęczenia. Hipoglikemia głodowa pojawia się w wyniku długotrwałego postu, zbyt małej ilości spożytych kalorii albo przy intensywnym wysiłku fizycznym bez odpowiedniego uzupełnienia energii. Każdy z tych rodzajów niedocukrzenia może dawać podobne objawy, ale umiejętność ich rozróżnienia ułatwia prawidłowe rozpoznanie problemu i dobranie właściwej metody zapobiegania.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Probiotyki – dlaczego warto włączyć je do codziennej diety?
Zdrowie jelit ma ogromny wpływ na cały organizm – od odporności, przez trawienie, aż po samopoczucie. W utrzymaniu zdrowia jelit podstawową rolę odgrywają probiotyki, czyli żywe kultury bakterii wspierające równowagę mikroflory. Można je znaleźć zarówno w naturalnych produktach spożywczych, jak i w formie łatwych do stosowania suplementów diety dostępnych w aptece. Regularne sięganie po probiotyki to prosty sposób na poprawę odporności, ochronę jelit podczas antybiotykoterapii oraz wsparcie układu pokarmowego na co dzień. Co to jest probiotyk? Probiotyk to żywy mikroorganizm, najczęściej bakteria kwasu mlekowego lub drożdże, który podany w odpowiedniej ilości wywiera korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Jego głównym zadaniem jest wspieranie naturalnej mikroflory jelitowej, czyli „dobrych bakterii” obecnych w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu probiotyki pomagają utrzymać równowagę w jelitach, co ma bezpośredni wpływ na odporność, prawidłowe trawienie oraz ogólne samopoczucie. Naturalne probiotyki Naturalne probiotyki to produkty spożywcze, które zawierają żywe kultury bakterii wspierające mikroflorę jelitową. Najczęściej kojarzą się z fermentowanym nabiałem, takim jak jogurty, kefiry czy maślanki, ale warto pamiętać, że bogatym źródłem dobroczynnych bakterii są także kiszonki – kapusta, ogórki, buraki czy kimchi. Bakterie probiotyczne - rodzaje Suplementy probiotyczne dostępne w aptekach różnią się między sobą rodzajem, gatunkiem i szczepem bakterii, które zawierają. To właśnie szczep decyduje o właściwościach danego probiotyku i jego skuteczności w określonych dolegliwościach. Najczęściej stosowane są bakterie z gatunków Lactobacillus i Bifidobacterium, które wspierają równowagę mikroflory jelitowej, pomagają przy biegunkach, zaparciach oraz wzmacniają odporność. Popularne są również Saccharomyces boulardii, czyli drożdże probiotyczne, polecane szczególnie przy biegunkach związanych z antybiotykoterapią czy podróżami. Na rynku dostępne są zarówno probiotyki jednoszczepowe, jak i wieloszczepowe, które łączą kilka różnych mikroorganizmów, wspierając organizm w szerszym zakresie. Wybór odpowiedniego preparatu warto dostosować do indywidualnych potrzeb, wieku oraz aktualnego stanu zdrowia. Synbiotyk – probiotyk + prebiotyk Synbiotyk to nowoczesne połączenie probiotyku z prebiotykiem, czyli żywych kultur bakterii i substancji, które stanowią dla nich pożywkę. Dzięki temu dobre bakterie mają lepsze warunki do rozwoju i dłużej utrzymują się w jelitach, co przekłada się na skuteczniejsze działanie. Najczęściej stosowanymi prebiotykami są inulina, fruktooligosacharydy (FOS) czy błonnik rozpuszczalny, które wspierają namnażanie dobroczynnych mikroorganizmów.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Powakacyjna pielęgnacja. Regeneracja skóry i włosów po lecie
Intensywne promieniowanie UV, słona morska woda, chlor z basenów oraz wysoka temperatura często pozostawiają na skórze i włosach ślady w postaci przesuszenia, podrażnień czy utraty blasku. Powakacyjna pielęgnacja przy użyciu odpowiednich, dostosowanych do indywidualnych potrzeb kosmetyków przywróci zdrowy wygląd i pozwoli cieszyć się nawilżeniem i elastycznością aż do kolejnego lata. Wpływ promieniowania UV, słonej wody i chloru na urodę Promienie słoneczne oraz kąpiele w morzu czy basenie to nieodłączne elementy wakacyjnego wypoczynku, które niestety pozostawiają swój ślad na urodzie. Promieniowanie UV przyspiesza procesy starzenia skóry – osłabia włókna kolagenowe, powoduje utratę jędrności, przesuszenie oraz pojawianie się przebarwień. Słona woda intensywnie odwadnia zarówno skórę, jak i włosy, odbierając im elastyczność i zdrowy wygląd. Obecny w basenach chlor narusza naturalną barierę hydrolipidową skóry, prowadząc do podrażnień. Chlor osadza się także na włosach, sprawiając, że stają się szorstkie i pozbawione matowe. Połączenie tych czynników sprawia, że po lecie nasza cera i włosy wymagają szczególnej troski oraz skutecznej regeneracji. Jak rozpoznać przesuszenie i uszkodzenia posłoneczne? Skóra po wakacjach może stać się matowa, szorstka w dotyku, a także nadmiernie napięta i nieprzyjemnie ściągnięta. Często towarzyszy temu pieczenie, swędzenie lub zaczerwienienie, świadczące o podrażnieniu i osłabionej barierze ochronnej. Objawem fotouszkodzeń są również nierównomierna pigmentacja, przebarwienia czy drobne zmarszczki, które stają się bardziej widoczne po intensywnej ekspozycji na słońce. W przypadku włosów typowe symptomy to utrata blasku, łamliwość, rozdwojone końcówki i trudności w rozczesywaniu.
czytaj