04.04.2025
Ukąszenia owadów – rodzaje, zapobieganie i pierwsza pomoc
Ukąszenia owadów to powszechne zdarzenie, które może przydarzyć się każdemu, szczególnie w okresie wiosenno — letnim, kiedy owady są najbardziej aktywne. Ugryzienie komarów, kleszczy czy użądlenie przez pszczołę może przynieść różnorodne reakcje, od niewielkich podrażnień po poważne reakcje alergiczne wymagające natychmiastowej interwencji medycznej. Znajomość rodzajów ukąszeń, środków ochrony oraz sposobów łagodzenia objawów ugryzienia może być kluczowa dla zachowania spokoju i bezpieczeństwa w tego typu incydentach.
Jak rozróżnić ślad po ukąszeniu?
Rozpoznanie ukąszenia może być trudne, ponieważ różne gatunki owadów mogą pozostawić różne rodzaje śladów.
- Ugryzienie kleszcza może być trudne do rozpoznania, ponieważ kleszcze są małe i mogą pozostawić łatwe do przeoczenia ślady. W identyfikacji ugryzienia kleszcza pomóc może lokalizacja i towarzyszące ugryzieniu objawy. Kleszcze często gryzą w obszarach ciała, które są trudniej dostępne lub pokryte włosami, takie jak kark, pachwiny, linia włosów, za uszami lub w okolicy pach i pod kolanami. Ugryzieniu przez kleszcza towarzyszyć może zaczerwienienie i obrzęk, a także lekki ból, swędzenie, zaczerwienienie i uczucie pieczenia wokół miejsca ugryzienia.
- Ugryzienia komarów są dość powszechne i mogą być łatwe do rozpoznania dzięki kilku charakterystycznym cechom, takim jak wygląd śladu po ugryzieniu, swędzenie czy czas trwania objawów. Ugryzienia komarów zazwyczaj pozostawiają małe, czerwone krostki na skórze. Często towarzyszy im uczucie swędzenia. W przeciwieństwie do niektórych innych ukąszeń owadów, ugryzienia komarów zazwyczaj nie powodują dużego obrzęku ani bólu. Objawy ugryzienia komara, takie jak swędzenie i zaczerwienienie, zazwyczaj ustępują w ciągu kilku dni.
- Użądlenie pszczoły zazwyczaj wywołuje ostre, nagłe uczucie bólu w miejscu użądlenia. Po użądleniu na skórze pozostaje mały, zaczerwieniony guzek lub obrzęk, często z widocznym miejscem, gdzie pszczoła wbiła swój żądło. Guzek ten może być bolesny i gorący w dotyku. Użądlenie pszczoły często wywołuje swędzenie i pieczenie, a u osób uczulonych na jad pszczeli może wywołać reakcje alergiczne, które mogą obejmować obrzęk wokół oczu, twarzy lub innych części ciała, trudności w oddychaniu, nudności, wymioty, zawroty głowy, gorączkę i szybkie tętno. W przypadku wystąpienia takich objawów należy niezwłocznie zasięgnąć pomocy medycznej.
Preparaty na komary i kleszcze
W ochronie przed ukąszeniami komarów i kleszczy pomóc może przede wszystkim ograniczenie ekspozycji, jak również specjalne środki odstraszające owady. Ograniczenie ekspozycji może obejmować noszenie długich ubrań, unikanie obszarów z wysoką wilgotnością i gęstym roślinnym pokryciem oraz korzystanie z moskitier w oknach i drzwiach. Wśród środków odstraszających owady wymienia się natomiast przede wszystkim repelenty, które zawierają substancje chemiczne, takie jak DEET, ikardynę, IR3535 lub naturalne olejki eteryczne – np. olejek z eukaliptusa cytrynowego.
- DEET, czyli N,N-dietylometa-toluamid, to chemiczny związek wykorzystywany głównie w środkach odstraszających owady. Jest skuteczny przeciwko komarom, kleszczom, pchłom, roztoczom i niektórym gatunkom much. DEET działa poprzez zakłócanie zdolności owadów do wykrywania ludzi jako źródła pożywienia, co skutkuje ich odstraszaniem. DEET uznawany jest za bezpieczny, o ile jest używany zgodnie z instrukcjami na etykiecie produktu, może jednak powodować podrażnienie skóry lub reakcje alergiczne u niektórych osób, zwłaszcza przy długotrwałym lub nadmiernym stosowaniu.
- Ikardyna jest alternatywną substancją do DEET i jest skuteczna przeciwko komarom, kleszczom, muchom, pchłom i innym owadom. Podobnie jak DEET, ikardyna działa poprzez wpływ na zdolność owadów do wykrywania ludzi jako potencjalnego źródła pożywienia, co skutkuje ich odstraszaniem. Jest powszechnie uznawana za bezpieczną dla ludzi, nie powoduje częstych reakcji alergicznych ani podrażnień skóry. Ponadto, w przeciwieństwie do DEET, nie wykazuje silnego zapachu, co jest atutem dla osób wrażliwych na intensywne aromaty.
- IR3535 to związek chemiczny stosowany jako składnik w środkach odstraszających owady. Jego nazwa chemiczna to ethyl N-acetyl-N-butyl-β-alaninate. Podobnie jak DEET i ikardyna, IR3535 działa poprzez odstraszanie owadów, zakłócając ich zdolność do wykrywania ludzi jako potencjalnego źródła pożywienia. IR3535 jest skuteczny w odstraszaniu komarów, kleszczy, much i innych szkodników. Jest często polecany jako alternatywa dla DEET, szczególnie dla osób poszukujących składników o łagodniejszym działaniu lub posiadających wrażliwą skórę.
- Olejek z eukaliptusa cytrynowego jest naturalnym środkiem odstraszającym owady. Uzyskuje się go poprzez destylację liści drzewa eukaliptusowego o odmianie zwaną Eucalyptus citriodora. Olejek ten zawiera składniki, takie jak cytrynol i izomery p-menthan-3,8-diol (PMD), które mają właściwości odstraszające dla komarów, meszek, much i innych owadów. Eukaliptus cytrynowy jest stosunkowo łagodny dla skóry i może być alternatywą dla osób, które preferują naturalne środki odstraszające lub które mają wrażliwą skórę i chcą uniknąć chemicznych substancji, takich jak DEET czy ikardyna. Olejek z eukaliptusa cytrynowego można stosować na skórę, nakładając go na niezasłonięte części ciała, ale należy unikać kontaktu z oczami lub błonami śluzowymi. Może być także używany w formie sprayu (po rozcieńczeniu z wodą) do opryskiwania wnętrz pomieszczeń.
Co na ukąszenia?
Ukąszenia owadów mogą wywoływać dyskomfort, dlatego ważne jest znalezienie skutecznych sposobów łagodzenia uciążliwych objawów.
Leki na ukąszenia
- Środki przeciwhistaminowe: stosowanie leków przeciwhistaminowych w postaci kremów, maści lub tabletek może pomóc w łagodzeniu swędzenia i obrzęku związanego z ukąszeniami owadów.
- Maść lub krem z hydrokortyzonem: preparaty zawierające hydrokortyzon mogą być skuteczne w zmniejszaniu zaczerwienienia, swędzenia i obrzęku spowodowanych ukąszeniem owadów.
- Leki przeciwbólowe: w przypadku powodujących znaczny ból ukąszeń można zastosować leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen.
Domowe sposoby na ukąszenia owadów
Wśród skutecznych i często stosowanych domowych sposobów na objawy ukąszenia owadów wymienia się głównie zimne okłady, ocet jabłkowy, cebulę czy sodę oczyszczoną lub sok z cytryny. Do łagodzenia swędzenia, pieczenia lub bólu towarzyszącego ukąszeniu stosowane są także olejki eteryczne oraz aloes.
- Stosowanie lodu lub chłodnych okładów na miejsce ukąszenia może pomóc zmniejszyć obrzęk, zaczerwienienie i złagodzić ból oraz swędzenie.
- Ocet jabłkowy ma właściwości łagodzące i przeciwbakteryjne. Niewielka ilość octu jabłkowego aplikowana w miejscu ukąszenia zredukuje uciążliwe objawy ukąszenia.
- Kwas cytrynowy zawarty w soku z cytryny może pomóc w łagodzeniu swędzenia i zaczerwienienia. Wystarczy nasączyć wacik lub gazę w świeżo wyciśniętym soku z cytryny i przyłożyć w miejscu ukąszenia.
- Żel z aloesu ma właściwości łagodzące i kojące, które mogą pomóc w złagodzeniu objawów ukąszenia owadów.
- Pasta z sody oczyszczonej zmieszane z odrobiną wody może pomóc w złagodzeniu swędzenia i zaczerwienienia.
- Niektóre olejki eteryczne, takie jak olejek z lawendy, olejek z drzewa herbacianego czy olejek z mięty pieprzowej, mogą mieć właściwości łagodzące i przeciwbakteryjne. Należy dodać kilka kropel olejku eterycznego do nośnika, takiego jak olej kokosowy, migdałowy czy oliwa z oliwek i delikatnie nałożyć na miejsce ukąszenia.
- Miód ma właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów ukąszenia owadów.
- Cebula jest tradycyjnym środkiem stosowanym jako sposób łagodzenia objawów ukąszeń owadów. Choć nie ma naukowych dowodów potwierdzających jej skuteczność, niektórzy ludzie twierdzą, że cebula może pomóc złagodzić swędzenie i zaczerwienienie spowodowane ukąszeniem.
Jeśli objawy ukąszenia owada są silne lub nie ustępują, pomimo zastosowania domowych sposobów i dostępnych bez środków farmaceutycznych, należy skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Botros M., Poradnik antykleszczowy, https://calandra.pl/, online: https://calandra.pl/attc/Poradnik%20antykleszczowy.pdf [02.04.2025].
- Cichocka-Jarosz E., Lange J., Lis G., Program opieki nad chorymi z nadwrażliwością na jady owadów błonkoskrzydłych – założenia, zasady realizacji, AAI 2008, 13: 1-9.
- Kmieciak W., Ciszewski M., Szewczyk E.M., Choroby odkleszczowe w Polsce – występowanie i trudności diagnostyczne, Medycyna Praktyczna, 2016; 67: 73–87.
- Kociołek-Balawejder E., Złocińska A., Środki odstraszające owady (insect repellents) w ochronie ludzi, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Nauki Inżynierskie i Technologie 2009 | 1 | nr 57 | 230–251.
- Mikulak E., Gliniewicz A., Królasik A., Sawicka B., Rabczenko D., Ocena skuteczności wybranych preparatów dostępnych na polskim rynku służących do ochrony przed komarami, Przegląd Epidemiologiczny, 2012; 66: 479 – 485.
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka
Pasożyty wewnętrzne potrafią przez długi czas rozwijać się w organizmie człowieka, nie dając wyraźnych objawów swojej obecności. Z czasem mogą pojawić się dolegliwości takie jak bóle brzucha, osłabienie, utrata apetytu czy problemy skórne. Choć temat pasożytów często budzi niepokój, warto wiedzieć, że współczesna diagnostyka i skuteczne, dostępne bez recepty środki pozwolą na szybkie i bezpieczne pozbycie się problemu. Pasożyty ludzkie. Rodzaje pasożytów wewnętrznych Pasożyty wewnętrzne to organizmy, które żyją i rozmnażają się kosztem człowieka, wykorzystując jego organizm jako źródło pożywienia i środowisko do rozwoju. Do najczęściej spotykanych pasożytów należą tasiemce, glisty ludzkie oraz owsiki – różnią się one budową, sposobem zakażenia i objawami, jakie wywołują. Tasiemiec uzbrojony Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) to pasożyt należący do płazińców, który może osiągać nawet kilka metrów długości. Jego cykl rozwojowy związany jest z obecnością dwóch żywicieli – pośredniego (świni) i ostatecznego (człowieka). Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie niedogotowanego lub surowego mięsa wieprzowego, zawierającego larwy pasożyta, tzw. wągry. W organizmie człowieka tasiemiec osiedla się zazwyczaj w jelicie cienkim, gdzie rośnie i dojrzewa, wykorzystując składniki odżywcze z pożywienia gospodarza. Charakterystyczną cechą tego gatunku są haczyki na główce, które umożliwiają mu mocne przytwierdzenie się do ściany jelita – stąd nazwa „uzbrojony”. Glista ludzka Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to jeden z najczęściej występujących pasożytów przewodu pokarmowego człowieka. Jest to robak obły o charakterystycznym, cylindrycznym kształcie, który może osiągać nawet do 30 cm długości. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez spożycie żywności lub wody zanieczyszczonej jajami pasożyta – szczególnie tam, gdzie nie przestrzega się zasad higieny. Jaja glisty przedostają się do jelita, gdzie rozwijają się larwy. Następnie migrują one przez układ krwionośny i oddechowy, by ostatecznie powrócić do jelita cienkiego, gdzie osiągają postać dorosłą. Cykl życiowy glisty jest złożony, a sam pasożyt potrafi przetrwać w organizmie człowieka nawet kilka miesięcy, pobierając składniki odżywcze i zaburzając naturalną równowagę jelitową. Owsiki Owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis) to niewielkie, białe nicienie pasożytujące głównie w jelicie grubym człowieka. Zakażenie nimi, nazywane owsicą, jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, szczególnie u dzieci. Do infekcji dochodzi drogą pokarmową lub przez kontakt bezpośredni, gdy jaja pasożyta trafiają do ust z zanieczyszczonych rąk, pościeli czy zabawek. Cykl życiowy owsika jest krótki, ale bardzo intensywny – dorosłe samice składają tysiące jaj w okolicach odbytu, skąd łatwo mogą się przenosić na inne osoby lub przedmioty codziennego użytku. Owsiki rozwijają się szybko, a ich obecność w jelitach może prowadzić do dyskomfortu i zaburzeń snu, zwłaszcza u najmłodszych.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Cynk – właściwości, zapotrzebowanie i źródła cynku
Choć cynk występuje w ludzkim organizmie w śladowych ilościach, odgrywa bardzo ważną rolę w utrzymaniu zdrowia i prawidłowego funkcjonowania wielu procesów życiowych. Cynk wspiera odporność, przyspiesza gojenie ran, wpływa na kondycję skóry, włosów i paznokci, a także uczestniczy w produkcji hormonów i syntezie białek. Znając produkty bogate w cynk oraz zasady rozważnej suplementacji łatwej zapobiec jego niedoborom i zadbać o kondycję całego organizmu. Właściwości cynku Cynk to pierwiastek, który pełni w organizmie człowieka niezwykle wiele funkcji, między innymi uczestniczy w wielu procesach enzymatycznych, wzmacnia naturalną barierę ochronną organizmu i pomaga zwalczać infekcje oraz odgrywa ważną rolę w gojeniu ran, regeneracji tkanek oraz utrzymaniu zdrowej skóry, włosów i paznokci. Cynk wpływa również na układ nerwowy i hormonalny - wspomaga prawidłowe działanie mózgu, procesy poznawcze oraz koncentrację, bierze udział w produkcji insuliny i hormonów płciowych, dlatego ma znaczenie dla płodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Ponadto cynk działa również jako silny przeciwutleniacz – neutralizuje wolne rodniki i opóźnia procesy starzenia komórek. Cynk na co pomaga? Wzmacnia odporność – pomaga organizmowi zwalczać infekcje i skraca czas trwania przeziębień. Przyspiesza gojenie ran – wspomaga regenerację tkanek i procesy naprawcze skóry. Poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci – reguluje pracę gruczołów łojowych, zapobiega trądzikowi i łamliwości paznokci. Wspiera płodność i zdrowie hormonalne – uczestniczy w produkcji hormonów płciowych i wpływa na jakość nasienia. Dba o układ nerwowy i koncentrację – poprawia pamięć, zdolność uczenia się i ogólne funkcjonowanie mózgu. Reguluje poziom cukru we krwi – wspiera działanie insuliny i procesy metaboliczne. Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym – działa jak antyoksydant, opóźniając procesy starzenia. Wspomaga wzrost i rozwój organizmu – jest niezbędny w okresie dzieciństwa, dojrzewania i regeneracji.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Lipodemia – co to jest obrzęk tłuszczowy i jak go leczyć?
Lipodemia to przewlekłe zaburzenie dotyczące nieprawidłowego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, które występuje niemal wyłącznie u kobiet. Choroba ta charakteryzuje się symetrycznym powiększeniem kończyn – najczęściej dolnych, często połączonym z uczuciem bólu, napięcia oraz zwiększoną skłonnością do powstawania siniaków. Mimo że lipodemia bywa mylona z otyłością lub obrzękiem limfatycznym, jej podłoże i mechanizmy rozwoju są odmienne. Wczesne rozpoznanie pozwoli w porę podjąć skuteczne leczenie, by przywrócić skórze zdrowy wygląd i zapobiec powikłaniom. Lipodemia co to? Lipodemia, określana również jako obrzęk tłuszczowy, to przewlekłe, postępujące zaburzenie, które polega na symetrycznym rozroście komórek tłuszczowych (adipocytów) w określonych partiach ciała – najczęściej w obrębie bioder, ud, łydek oraz ramion – przy jednoczesnym braku zmian w obrębie stóp i dłoni. Charakterystyczną cechą lipodemii jest brak reakcji na tradycyjne metody redukcji masy ciała, takie jak dieta czy aktywność fizyczna. Lipodemia nie wynika z nadmiernego spożycia kalorii, lecz z zaburzeń mikrokrążenia i gospodarki hormonalnej, które wpływają na funkcjonowanie tkanki tłuszczowej. Istotną rolę w jej rozwoju odgrywać mogą czynniki genetyczne oraz zmiany hormonalne, zwłaszcza te związane z okresem dojrzewania, ciążą lub menopauzą. W początkowych etapach choroba może być bagatelizowana lub mylona z otyłością czy obrzękiem limfatycznym. Z czasem jednak pojawia się ból, nadwrażliwość na dotyk, uczucie ciężkości kończyn oraz skłonność do powstawania siniaków.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ciemieniucha – co to, jak wygląda i jak się ją leczy?
Ciemieniucha to dolegliwość skórna, która występuje u noworodków i niemowląt najczęściej w ciągu dwóch pierwszych miesięcy życia. Objawia się suchymi, żółtawymi łuskami na skórze głowy, zwłaszcza w okolicy ciemiączka. Ciemieniucha jest zazwyczaj łagodnym i łatwo leczonym schorzeniem, które, choć często ustępuje samoistnie, czasem może wymagać specjalistycznej pielęgnacji w postaci szamponów lub kremów. Ciemieniucha u niemowląt Ciemieniucha to powszechne schorzenie skóry, które dotyka zazwyczaj niemowląt pomiędzy 2. a 10. tygodniem życia. Objawia się suchymi, łuskowatymi plamami na skórze głowy dziecka. Plamy te mogą być żółtawe, brązowe lub białawe i często gromadzą się w okolicy ciemiączka, choć mogą również dotyczyć środkowej części twarzy, klatki piersiowej oraz krocza. Objawy ciemieniuchy mogą być nieestetyczne, ale zazwyczaj nie powodują dyskomfortu ani swędzenia u dziecka. Ciemieniucha jest wynikiem nadmiernego wydzielania sebum (naturalnego oleju skórnego) przez gruczoły łojowe skóry głowy dziecka, co może prowadzić do nadmiernego rozmnażania się drożdżaków Malassezia. Choć dokładna przyczyna ciemieniuchy nie jest w pełni zrozumiana, rolę w jej występowaniu mogą odgrywać czynniki genetyczne, hormonalne i środowiskowe. W większości przypadków ciemieniucha u niemowląt ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy bez konieczności leczenia, jednak jeśli objawy są nasilone lub nie ustępują, można zastosować łagodne metody pielęgnacyjne, takie jak regularne mycie głowy łagodnym szamponem dla niemowląt, delikatne szczotkowanie włosów lub olejowanie skóry głowy przed kąpielą. W przypadkach bardziej uporczywych lub nasilonych objawów pediatra może zalecić stosowanie specjalnych szamponów lub kremów.
czytaj