Nieregularne zmiany barwnikowe skóry mogą być oznaką czerniaka – raka skóry będącego wynikiem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Kosmetyki przeciwsłoneczne zapewniające wysoką ochronę znajdziesz w Aptece Centralnej.

19.06.2025

Czerniak skóry – przyczyny raka skóry, objawy, leczenie

Czerniak skóry to jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych, wywodzący się z komórek barwnikowych – melanocytów. Choć rozwija się najczęściej na skórze, może występować także w innych częściach ciała, takich jak błony śluzowe czy gałka oczna. Główną przyczyną jego powstawania jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV, zarówno naturalne, jak i sztuczne, np. w solariach. Wczesne rozpoznanie czerniaka znacząco zwiększa szanse na wyleczenie, dlatego tak ważna jest regularna kontrola wszelkich zmian skórnych.

Co to jest czerniak?

Czerniak to nowotwór skóry o złośliwym charakterze. Wywodzi się z melanocytów – komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny, czyli barwnika nadającego skórze kolor. Choć stanowi tylko niewielki procent wszystkich nowotworów skóry, to charakteryzuje się największą agresywnością i wysokim ryzykiem przerzutów do innych narządów. Czerniak może rozwijać się zarówno w obrębie już istniejących znamion barwnikowych, jak i na zdrowej skórze. Może występować u osób w różnym wieku, choć najczęściej diagnozowany jest u dorosłych między 30. a 60. rokiem życia. 

Objawy czerniaka

Czerniak na skórze objawia się najczęściej zmianami, które mogą przypominać zwykłe znamiona barwnikowe. Charakterystyczne symptomy wskazujące na czerniaka to asymetria zmiany, nierówne lub postrzępione brzegi, niejednolita barwa, średnica powyżej 6 mm oraz postępujące zmiany w wyglądzie znamienia – jego szybki wzrost, swędzenie, krwawienie lub tworzenie się owrzodzenia. Czerniak może pojawić się na skórze w dowolnym miejscu, także w miejscach rzadko wystawianych na słońce, takich jak okolice paznokci, podeszwy stóp czy skóra owłosiona głowy. 

  • Asymetryczny kształt zmiany skórnej.
  • Nierówne, postrzępione brzegi.
  • Niejednolity kolor.
  • Średnica powyżej 6 mm,
  • Szybki wzrost, zmiana kształtu lub koloru znamienia.
  • Swędzenie, pieczenie, krwawienie lub owrzodzenie zmiany.
  • Pojawienie się nowej zmiany na skórze, szczególnie zmiany różniącej się wyglądem od innych znamion.

Przyczyny czerniaka

Czerniak skóry rozwija się na skutek nieprawidłowego namnażania się melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry. Główną przyczyną tego procesu jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV), zarówno pochodzące ze słońca, jak i z lamp stosowanych w solariach. Ryzyko zachorowania wzrasta szczególnie u osób, które doznały poparzeń słonecznych, zwłaszcza w dzieciństwie. Istotną rolę odgrywają również czynniki genetyczne – osoby, u których w rodzinie występował czerniak, są bardziej narażone na jego rozwój. Do dodatkowych czynników ryzyka należą: jasna karnacja, duża liczba znamion barwnikowych, obniżona odporność oraz przebyte wcześniej nowotwory skóry. Czerniak może pojawić się także w wyniku mutacji komórkowych, które zachodzą samoistnie, niezależnie od wpływu promieniowania UV.

Diagnostyka – jak rozpoznać czerniaka?

Rozpoznanie czerniaka opiera się przede wszystkim na ocenie klinicznej zmiany skórnej przez lekarza dermatologa. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest dermatoskopia – nieinwazyjne badanie, które pozwala dokładnie obejrzeć strukturę znamienia w powiększeniu i ocenić jego cechy charakterystyczne. W przypadku podejrzenia czerniaka specjalista może zlecić wykonanie biopsji, czyli pobranie fragmentu zmiany do badania histopatologicznego. To badanie pozwala ostatecznie potwierdzić lub wykluczyć obecność komórek nowotworowych. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczna może być dodatkowa diagnostyka obrazowa (np. USG węzłów chłonnych, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny), aby sprawdzić, czy nowotwór nie dał przerzutów. 

Czerniak leczenie

Leczenie czerniaka zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby w momencie rozpoznania. Podstawową i najczęściej stosowaną metodą jest chirurgiczne usunięcie zmiany nowotworowej wraz z marginesem zdrowej tkanki, co ma na celu zapobiegnięcie nawrotom choroby. 

Wycięcie czerniaka i co dalej?

Wycięcie czerniaka to podstawowy etap leczenia, jednak na tym proces terapeutyczny się nie kończy. Po zabiegu pacjent pozostaje pod stałą kontrolą lekarską – konieczne są regularne wizyty u dermatologa lub onkologa, badania kontrolne oraz obserwacja blizny pooperacyjnej i całej powierzchni skóry. W zależności od stopnia zaawansowania czerniaka lekarz może zalecić dodatkowe leczenie, takie jak immunoterapia czy terapia celowana, szczególnie jeśli istnieje ryzyko nawrotu lub przerzutów. Istotna jest również edukacja pacjenta w zakresie samokontroli skóry oraz unikania czynników ryzyka – przede wszystkim nadmiernego promieniowania UV. 

Czerniak przerzuty

Czerniak to nowotwór złośliwy o dużym potencjale do tworzenia przerzutów. Komórki nowotworowe mogą rozprzestrzeniać się drogą krwionośną lub limfatyczną do węzłów chłonnych, a także do narządów wewnętrznych – najczęściej płuc, wątroby, mózgu i kości. Przerzuty mogą pojawić się nawet po dłuższym czasie od usunięcia zmiany pierwotnej, dlatego tak ważna jest długofalowa kontrola onkologiczna. Objawy przerzutów czerniaka zależą od lokalizacji i mogą obejmować m.in. duszności, bóle głowy, zaburzenia neurologiczne, utratę masy ciała czy bóle kostne. W przypadku stwierdzenia przerzutów leczenie staje się bardziej złożone i wymaga zastosowania terapii systemowych.

Czerniak rokowania

Rokowania w czerniaku skóry w dużej mierze zależą od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej zdiagnozowania. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza i wdrożone leczenie, tym większe są szanse na pełne wyleczenie, dlatego tak ogromne znaczenie ma szybka reakcja na podejrzane zmiany skórne, regularna kontrola znamion i świadomość czynników ryzyka. Dzięki postępom w diagnostyce i nowoczesnym metodom leczenia ciągle rosną szanse pacjentów na dłuższe i lepsze życie.

Profilaktyka czerniaka

Zapobieganie czerniakowi opiera się przede wszystkim na ochronie skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV — unikanie intensywnego nasłonecznienia, zwłaszcza w godzinach południowych, oraz stosowanie kremów z wysokim filtrem SPF przez cały rok — nie tylko latem. Należy również unikać korzystania z solarium, które znacząco zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów skóry. Osoby o jasnej karnacji, z licznymi znamionami barwnikowymi lub historią czerniaka w rodzinie powinny pozostawać pod regularną opieką dermatologiczną. Równie ważna jest samokontrola – oglądanie skóry i obserwacja zmian, szczególnie pod kątem nowych, nietypowych znamion lub modyfikacji już istniejących. Wczesne wykrycie niepokojącej zmiany to szansa na całkowite wyleczenie, dlatego profilaktyka czerniaka to inwestycja w zdrowie i życie.


Bibliografia:

  1. Borkowska B., Kardynał A. i inni, Czerniak u osób korzystających z urządzeń opalających emitujących promienie UV (solariów), Przegl Dermatol 2013, 100, 345–352.
  2. Chowaniec Z., Czerniak – problemy diagnostyczno-terapeutyczne w praktyce kosmetologa, Kosmetologia Estetyczna, 3 / 2018 / vol. 7.
  3. Janus M., Rzepka Z., Kaleta P., Wrześniok D.M., Czerniak złośliwy – epidemiologia, patogeneza, diagnostyka i innowacyjne metody terapeutyczne, Farm Pol, 2023, 79(8): 483–493.
  4. Polkowski W., Rola chirurgii w diagnostyce i leczeniu czerniaków o zaawansowaniu miejscoworegionalnym, Lublin 2018, online: http://konferencje.pzwl.pl/download/czerniak/Rola%20chirurgii%20w%20diagnostyce%20i%20leczeniu%20czerniak%C3%B3w%2018%20kwietnia.pdf [dostęp: 05.06.2025]
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.


PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

Włókniaki – przyczyny, rozpoznanie i usuwanie
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Włókniaki – przyczyny, rozpoznanie i usuwanie

Włókniaki to zmiany skórne, które, choć zazwyczaj są niegroźne, potrafią budzić niepokój i wątpliwości. Pojawiają się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, niezależnie od wieku, a ich obecność może być związana z predyspozycjami genetycznymi, zmianami hormonalnymi lub podrażnieniami mechanicznymi skóry. W większości przypadków mają charakter łagodny, jednak ze względu na ich wygląd i umiejscowienie wiele osób decyduje się na ich usunięcie. Jak wygląda włókniak? Włókniak to niewielka, miękka lub twarda grudka na skórze, o kolorze zbliżonym do naturalnego odcienia ciała lub nieco ciemniejszy – beżowy, brunatny bądź różowy. Zmiana może być pojedyncza lub występować w większej liczbie, zwłaszcza w miejscach narażonych na tarcie, takich jak szyja, pachy, pachwiny, powieki czy okolice pod biustem. Włókniaki rosną powoli i nie powodują bólu ani świądu, choć w wyniku podrażnienia mogą ulec zaczerwienieniu lub stanowić defekt estetyczny.

czytaj
Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie

ZSC czyli Zespół Stopy Cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy, które może prowadzić do trudno gojących się ran, infekcji, a nawet amputacji kończyny. Schorzenie to rozwija się powoli, często niezauważalnie, w wyniku zaburzeń krążenia i uszkodzenia nerwów obwodowych. Charakterystyczne objawy, takie jak drętwienie, mrowienie czy owrzodzenia na stopach, wymagają szybkiej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie oraz właściwa pielęgnacja stóp mogą pomóc zapobiec powikłaniom i poprawić jakości życia osób z cukrzycą. Stopa cukrzycowa co to?  Stopa cukrzycowa nie jest pojedynczym schorzeniem, lecz poważnym powikłaniem cukrzycy, wymagającym kompleksowej opieki medycznej i właściwej profilaktyki. ZSC to zespół zmian chorobowych występujących w obrębie stóp u osób chorujących na cukrzycę. Jest wynikiem długotrwale utrzymującego się podwyższonego poziomu glukozy we krwi, który prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów. W efekcie dochodzi do pogorszenia ukrwienia tkanek oraz zaburzeń czucia, co sprzyja powstawaniu ran, owrzodzeń i infekcji.  Jak wygląda stopa cukrzycowa? Objawy stopy cukrzycowej Objawy stopy cukrzycowej mogą przybierać różne formy, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Początkowo pojawia się uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp, wynikające z uszkodzenia nerwów obwodowych. Skóra może być sucha, cienka i podatna na pęknięcia, a drobne otarcia czy skaleczenia często goją się znacznie wolniej niż u osób zdrowych. W bardziej zaawansowanych stadiach pojawiają się trudno gojące się owrzodzenia, przebarwienia skóry, deformacje palców oraz nieprzyjemny zapach świadczący o infekcji. Charakterystycznym objawem jest także utrata czucia bólu, przez co pacjent może nie zauważyć powstających ran, co dodatkowo zwiększa ryzyko powikłań. Uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp. Sucha, cienka i podatna na pęknięcia skóra stóp. Wolne gojenie się ran, otarć i skaleczeń. Obecność owrzodzeń lub trudno gojące się rany. Przebarwienia skóry i zmiany w wyglądzie stóp. Deformacje palców (np. palce młotkowate). Nieprzyjemny zapach stóp świadczący o infekcji. Utrata czucia bólu. W zaawansowanych przypadkach – martwica tkanek.

czytaj
PMS – czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego i jak sobie z nim radzić?
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

PMS – czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego i jak sobie z nim radzić?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego, znany szerzej jako PMS (ang. premenstrual syndrome), to zjawisko, które dotyczy nawet 70–80% kobiet w wieku rozrodczym. Choć dla jednych to tylko drobna niedogodność, dla innych może oznaczać prawdziwe wyzwanie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Znajomość przyczyn, objawów, a przede wszystkim skutecznych sposobów ich łagodzenia pozwoli odzyskać komfort i dobre samopoczucie w tym wymagającym czasie. PMS co to? PMS, czyli Premenstrual Syndrome - zespół napięcia przedmiesiączkowego, to zespół fizycznych i emocjonalnych objawów, które pojawiają się u kobiet zazwyczaj na kilka dni, a nawet do dwóch tygodni przed miesiączką. Ich nasilenie różni się w zależności od organizmu – u niektórych kobiet są ledwie zauważalne, u innych mogą znacząco wpływać na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie. Za wystąpienie PMS odpowiadają przede wszystkim zmiany hormonalne zachodzące w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, zwłaszcza w poziomie estrogenu i progesteronu. Wahania tych hormonów oddziałują nie tylko na układ rozrodczy, ale również na układ nerwowy i gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu, co tłumaczy różnorodność objawów – od napięcia piersi, przez bóle głowy i uczucie zmęczenia, po rozdrażnienie czy obniżony nastrój.

czytaj
Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka
Ewa Rutkowska-Król

Ewa Rutkowska-Król

Redaktor naczelna

Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka

Pasożyty wewnętrzne potrafią przez długi czas rozwijać się w organizmie człowieka, nie dając wyraźnych objawów swojej obecności. Z czasem mogą pojawić się dolegliwości takie jak bóle brzucha, osłabienie, utrata apetytu czy problemy skórne. Choć temat pasożytów często budzi niepokój, warto wiedzieć, że współczesna diagnostyka i skuteczne, dostępne bez recepty środki pozwolą na szybkie i bezpieczne pozbycie się problemu. Pasożyty ludzkie. Rodzaje pasożytów wewnętrznych Pasożyty wewnętrzne to organizmy, które żyją i rozmnażają się kosztem człowieka, wykorzystując jego organizm jako źródło pożywienia i środowisko do rozwoju. Do najczęściej spotykanych pasożytów należą tasiemce, glisty ludzkie oraz owsiki – różnią się one budową, sposobem zakażenia i objawami, jakie wywołują. Tasiemiec uzbrojony Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) to pasożyt należący do płazińców, który może osiągać nawet kilka metrów długości. Jego cykl rozwojowy związany jest z obecnością dwóch żywicieli – pośredniego (świni) i ostatecznego (człowieka). Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie niedogotowanego lub surowego mięsa wieprzowego, zawierającego larwy pasożyta, tzw. wągry. W organizmie człowieka tasiemiec osiedla się zazwyczaj w jelicie cienkim, gdzie rośnie i dojrzewa, wykorzystując składniki odżywcze z pożywienia gospodarza. Charakterystyczną cechą tego gatunku są haczyki na główce, które umożliwiają mu mocne przytwierdzenie się do ściany jelita – stąd nazwa „uzbrojony”. Glista ludzka Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to jeden z najczęściej występujących pasożytów przewodu pokarmowego człowieka. Jest to robak obły o charakterystycznym, cylindrycznym kształcie, który może osiągać nawet do 30 cm długości. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez spożycie żywności lub wody zanieczyszczonej jajami pasożyta – szczególnie tam, gdzie nie przestrzega się zasad higieny. Jaja glisty przedostają się do jelita, gdzie rozwijają się larwy. Następnie migrują one przez układ krwionośny i oddechowy, by ostatecznie powrócić do jelita cienkiego, gdzie osiągają postać dorosłą. Cykl życiowy glisty jest złożony, a sam pasożyt potrafi przetrwać w organizmie człowieka nawet kilka miesięcy, pobierając składniki odżywcze i zaburzając naturalną równowagę jelitową. Owsiki Owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis) to niewielkie, białe nicienie pasożytujące głównie w jelicie grubym człowieka. Zakażenie nimi, nazywane owsicą, jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, szczególnie u dzieci. Do infekcji dochodzi drogą pokarmową lub przez kontakt bezpośredni, gdy jaja pasożyta trafiają do ust z zanieczyszczonych rąk, pościeli czy zabawek. Cykl życiowy owsika jest krótki, ale bardzo intensywny – dorosłe samice składają tysiące jaj w okolicach odbytu, skąd łatwo mogą się przenosić na inne osoby lub przedmioty codziennego użytku. Owsiki rozwijają się szybko, a ich obecność w jelitach może prowadzić do dyskomfortu i zaburzeń snu, zwłaszcza u najmłodszych.

czytaj