15.07.2025
Udar słoneczny - objawy, postępowanie i zapobieganie
Lato sprzyja spędzaniu czasu na świeżym powietrzu, jednak intensywne promieniowanie słoneczne może być niebezpieczne dla zdrowia. Udar słoneczny to poważna reakcja organizmu na przegrzanie, która może prowadzić do groźnych powikłań, zwłaszcza u dzieci, seniorów i osób cierpiących na choroby przewlekłe. Objawia się m.in. wysoką gorączką, nudnościami, zawrotami głowy i zaburzeniami świadomości. Szybkie rozpoznanie objawów, odpowiednie postępowanie oraz stosowanie prostych zasad profilaktyki pozwolą uniknąć przegrzania organizmu i cieszyć się słońcem w pełni bezpiecznie.
Objawy udaru słonecznego
Udar słoneczny to skutek przegrzania organizmu po długotrwałej ekspozycji na silne promieniowanie słoneczne, zwłaszcza bez odpowiedniego nakrycia głowy. Dochodzi wtedy do zaburzenia mechanizmów termoregulacji i gwałtownego wzrostu temperatury ciała – nawet powyżej 40°C. Objawy pojawiają się zazwyczaj nagle i szybko się nasilają. Do pierwszych symptomów należą intensywne zawroty i bóle głowy, osłabienie, uczucie gorąca oraz zaczerwienienie i suchość skóry. Mogą pojawić się także nudności, wymioty, przyspieszone tętno i oddech, a w cięższych przypadkach może dojść do zaburzeń świadomości, a nawet utraty przytomności. Często towarzyszy im również dezorientacja, drażliwość oraz problemy z koncentracją.
- Silny ból i zawroty głowy
- Wysoka gorączka (często powyżej 40°C)
- Nudności i wymioty
- Zaczerwienienie i suchość skóry
- Przyspieszony oddech i tętno
- Osłabienie, dezorientacja, drażliwość
- Zaburzenia świadomości, omdlenia
Test na udar słoneczny
Nie ma testu diagnostycznego, który pozwoliłby jednoznacznie stwierdzić udar słoneczny – jego rozpoznanie opiera się głównie na obserwacji objawów i okoliczności, w jakich się pojawiły. W warunkach domowych można wykonać tzw. szybką ocenę stanu zdrowia, czyli sprawdzić temperaturę ciała, ocenić kolor i wilgotność skóry oraz reakcję na bodźce. Jeśli pojawia się sztywność karku, drgawki lub utrata przytomności, konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna.
Aby rozpoznać udar słoneczny należy sprawdzić:
- czy temperatura ciała nie przekracza 39–40°C,
- czy skóra jest sucha, gorąca i zaczerwieniona,
- czy występują bóle głowy, nudności lub wymioty,
- czy występuje osłabienie, dezorientacja, problemy z mówieniem,
- czy doszło do omdlenia lub utraty przytomności.
Każda z tych oznak może świadczyć o udarze słonecznym i wymaga natychmiastowego działania.
Co na udar słoneczny?
W przypadku udaru słonecznego podstawą jest szybkie działanie. Należy jak najszybciej przenieść osobę poszkodowaną w chłodne, zacienione miejsce, ułożyć ją w pozycji półleżącej i rozpocząć schładzanie organizmu – można zastosować chłodne okłady na czoło, kark, pachy i pachwiny lub delikatnie spryskiwać ciało letnią wodą, pomocne będzie również wachlowanie, które przyspieszy odprowadzanie ciepła. Ważne jest również nawodnienie organizmu – najlepiej podając chłodne (ale nie zimne) napoje - wodę lub elektrolity, które wspomagają równowagę wodno-elektrolitową. W aptekach dostępne są preparaty nawadniające w formie saszetek, tabletek musujących lub gotowych roztworów. Ponieważ udar słoneczny nie jest klasyczną infekcją, nie należy podawać leków przeciwgorączkowych bez konsultacji z lekarzem.
Elektrolity na udar słoneczny
W czasie udaru słonecznego organizm traci nie tylko wodę, ale również cenne elektrolity – takie jak sód, potas, magnez i wapń – które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego. Ich niedobór może pogłębiać objawy odwodnienia, takie jak osłabienie, zawroty głowy czy zaburzenia rytmu serca. Dlatego oprócz nawodnienia warto sięgnąć po preparaty elektrolitowe, które skutecznie uzupełniają straty minerałów. W aptekach dostępne są elektrolity w różnych, łatwych do podania formach – saszetki do rozpuszczenia w wodzie, tabletki musujące, kapsułki lub gotowe napoje. Uzupełnianie elektrolitów nie tylko wspomogą organizm w trakcie udaru słonecznego uzupełniając utracone minerały i płyny, wspierając funkcjonowanie układu nerwowego i mięśni oraz łagodząc objawy odwodnienia, takie jak osłabienie czy zawroty głowy, ale jest także skuteczną formą profilaktyki w upalne dni.
Domowe elektrolity
Skuteczne elektrolity można również przygotować samodzielnie w domu – z dostępnych w kuchni produktów. Domowy napój elektrolitowy najlepiej przygotować na bazie wody (ok. 1 litra), z dodatkiem soli kuchennej (ok. ½ łyżeczki) oraz cukru (ok. 2–4 łyżeczki), który wspomaga wchłanianie sodu. Dla smaku i wzbogacenia składu warto dodać sok z cytryny lub pomarańczy – owoców, które zawierają naturalny potas i witaminę C. Taki smaczny napój domowej produkcji ugasi pragnienie, a przy tym nawodni, uzupełni utracone minerały i będzie wspomagał regenerację po przegrzaniu organizmu.
Jak zrobić elektrolity? Składniki:
- 1,5 litr przegotowanej, chłodnej wody,
- ½ łyżeczki soli,
- 3 łyżki miodu,
- sok z cytryny lub pomarańczy.
Taki roztwór warto popijać małymi łykami przez cały dzień, szczególnie w upalne dni lub przy ekspozycji na słońce.
Profilaktyka. Jak chronić się przed udarem słonecznym
Udar słoneczny to stan, którego można skutecznie uniknąć, stosując kilka prostych zasad. Podstawą jest bez wątpienia unikanie długotrwałej ekspozycji na słońce w godzinach największego nasłonecznienia – między 11:00 a 16:00. Jeśli przebywanie na zewnątrz jest konieczne, warto szukać cienia, a ciało zabezpieczyć lekką, przewiewną odzieżą i obowiązkowo nakryciem głowy – najlepiej z naturalnych materiałów, które przepuszczają powietrze. Równie ważne jest regularne nawadnianie organizmu. W czasie upałów należy pić wodę małymi łykami przez cały dzień, nawet jeśli nie odczuwa się pragnienia. Dobrym wsparciem są także preparaty elektrolitowe dostępne w aptekach oraz te domowej produkcji, które pomagają utrzymać prawidłowy poziom minerałów w organizmie. Nie można zapominać o ochronie przeciwsłonecznej – kremy z wysokim filtrem UV chronią skórę przed poparzeniami, które mogą dodatkowo nasilać objawy przegrzania.
Aby zapobiegać udarowi słonecznemu należy:
- unikać słońca w godzinach 11:00–16:00,
- nosić nakrycie głowy i przewiewną odzież,
- pić dużo wody i uzupełniać elektrolity,
- stosować kremy z filtrem UV,
- ograniczyć wysiłek fizyczny podczas upałów,
- podczas przebywania na słońcu robić przerwy w cieniu lub w klimatyzowanych pomieszczeniach.
Udar słoneczny powikłania
Udar słoneczny w skrajnych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet zagrażać życiu. Gdy temperatura ciała przekracza 40°C, dochodzi do zaburzenia pracy układu nerwowego, krążeniowego i oddechowego. W wyniku silnego przegrzania może wystąpić obrzęk mózgu, niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby, a także zaburzenia rytmu serca. Powikłania udaru słonecznego są szczególnie groźne dla dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży oraz osób z chorobami przewlekłymi. Nieleczony lub zbyt późno rozpoznany udar może pozostawić trwałe konsekwencje neurologiczne, takie jak problemy z pamięcią, koncentracją, a nawet zaburzenia świadomości.
Bibliografia:
- Jak się nawadniać w trakcie aktywności fizycznej? Online: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/jak-sie-nawadniac-w-trakcie-aktywnosci-fizycznej_aktualne118.pdf [dostęp: 07.07.2025]
- Klukowski M., Udar cieplny i inne stany wywołane przegrzaniem, Zdrowie Pacjenta, nr 2, 2016.
- Udar słoneczny, udar cieplny, przegrzanie cieplne. Ministerstwo Zdrowia. Online: https://www.gov.pl/web/zdrowie/udar-sloneczny-udar-cieplny-przegrzanie-cieplne [dostęp 07.07.2025]
- World Health Organization Regional Office for Europe WHO Country Office, Poland, Porady w zakresie zdrowia publicznego na temat zapobiegania skutkom zdrowotnym upałów. Nowe i zaktualizowane informacje przeznaczone dla różnych grup odbiorców, online: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/341606/WHO-EURO-2021-2510-42266-58389-pol.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp 07.07.2025]
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Udar słoneczny - objawy, postępowanie i zapobieganie
Lato sprzyja spędzaniu czasu na świeżym powietrzu, jednak intensywne promieniowanie słoneczne może być niebezpieczne dla zdrowia. Udar słoneczny to poważna reakcja organizmu na przegrzanie, która może prowadzić do groźnych powikłań, zwłaszcza u dzieci, seniorów i osób cierpiących na choroby przewlekłe. Objawia się m.in. wysoką gorączką, nudnościami, zawrotami głowy i zaburzeniami świadomości. Szybkie rozpoznanie objawów, odpowiednie postępowanie oraz stosowanie prostych zasad profilaktyki pozwolą uniknąć przegrzania organizmu i cieszyć się słońcem w pełni bezpiecznie.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Co oznacza białko w moczu? Objawy i przyczyny białkomoczu
Obecność białka w moczu, zwana białkomoczem, to sygnał, którego nie należy ignorować. Choć niewielkie ilości mogą pojawiać się przejściowo – np. po wysiłku fizycznym czy w czasie infekcji – utrzymujące się podwyższone stężenie białka może świadczyć o problemach z nerkami lub innymi schorzeniami ogólnoustrojowymi. Norma białka w moczu U zdrowej osoby mocz zawiera jedynie śladowe ilości białka – zazwyczaj nieprzekraczające 150 mg na dobę. W badaniu ogólnym moczu prawidłowy wynik to „brak” lub „śladowe ilości” białka. Wynik powyżej normy może wskazywać na przejściowe zaburzenia (np. wysiłek fizyczny, stres, gorączkę) lub być objawem chorób nerek i układu moczowego. W przypadku podwyższonego stężenia białka konieczna może być dalsza diagnostyka, w tym badanie dobowej zbiórki moczu lub testy laboratoryjne wykrywające białkomocz selektywny i nieselektywny. Rodzaje białkomoczu Białkomocz, czyli obecność białka w moczu, może mieć różne mechanizmy powstawania i przybierać różne postaci. Rozróżnienie rodzaju białkomoczu ma istotne znaczenie diagnostyczne, ponieważ pomaga określić przyczynę problemu i dobrać odpowiednie leczenie. Białkomocz czynnościowy (przemijający) – pojawia się przejściowo, np. po wysiłku fizycznym, w czasie gorączki, stresu czy odwodnienia. Nie świadczy o uszkodzeniu nerek i zwykle ustępuje samoistnie. Białkomocz ortostatyczny (posturalny) – występuje głównie u dzieci i młodzieży. Białko pojawia się w moczu w ciągu dnia, a znika po nocy spędzonej w pozycji leżącej. Ma łagodny przebieg i nie wymaga leczenia. Białkomocz kłębuszkowy – wynika z uszkodzenia kłębuszków nerkowych, które odpowiadają za filtrację krwi. W tej grupie wyróżniamy: białkomocz selektywny (utrata głównie małych białek (np. albumin) - zwykle w mniej zaawansowanych chorobach) i nieseektywny (utrata różnych typów białek, także większych cząsteczek - świadczy o poważniejszym uszkodzeniu nerek). Białkomocz cewkowy – spowodowany uszkodzeniem cewek nerkowych, które nie są w stanie prawidłowo wchłaniać przefiltrowanych białek. Występuje m.in. w toksycznych uszkodzeniach nerek czy chorobach metabolicznych. Białkomocz z przeładowania (nadmiarowy) – pojawia się, gdy we krwi występuje nadmiar pewnych białek (np. w szpiczaku mnogim – białko Bence’a-Jonesa), które przenikają do moczu mimo prawidłowej pracy nerek. Białkomocz mieszany – zawiera cechy kilku typów jednocześnie i wskazuje na złożony mechanizm powstawania, często przy ciężkich i przewlekłych chorobach nerek. Rozpoznanie rodzaju białkomoczu wymaga dokładnych badań – m.in. analizy ogólnej moczu, pomiaru dobowej utraty białka oraz badań laboratoryjnych krwi. Białko w moczu objawy Obecność białka w moczu, zwłaszcza we wczesnym stadium, często przebiega bezobjawowo i jest wykrywana jedynie podczas badania ogólnego moczu. W miarę postępu choroby, gdy białkomocz osiąga wyższe wartości, mogą pojawić się niespecyficzne objawy wynikające z utraty białek osoczowych i pogarszającej się funkcji nerek. Dochodzi wtedy m.in. do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, spadku ciśnienia onkotycznego krwi i zatrzymywania płynów w organizmie. U pacjentów mogą występować również objawy ogólne związane z toczącym się stanem zapalnym lub współistniejącą chorobą nerek. Obrzęki Pieniący się mocz Zmniejszona ilość moczu Uczucie zmęczenia Nadciśnienie tętnicze
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ból stawów – przyczyny, sposoby leczenia i profilaktyka
Ból stawów to problem zdrowotny, który może znacząco obniżyć jakość życia i ograniczać codzienną aktywność. Objawia się dyskomfortem, sztywnością, obrzękiem, a niekiedy także zaczerwienieniem w obrębie stawów. Może mieć charakter ostry lub przewlekły, a jego przyczyny upatruje się w przeciążeniach mechanicznych, chorobach zapalnych oraz zmianach zwyrodnieniowych. Podstawowe znaczenie w redukcji bólu ma trafna diagnoza oraz odpowiednio dobrane leczenie, które może obejmować zarówno farmakoterapię, jak i domowe sposoby. Nie bez znaczenia jest również profilaktyka, która pozwala ograniczyć ryzyko nawrotów oraz spowolnić postęp dolegliwości. Jak bolą stawy? Ból stawów może przyjmować różne formy, w zależności od jego przyczyny i lokalizacji. Najczęściej opisywany jest jako uczucie sztywności, kłucia, pieczenia lub tępego, rozlanego bólu, który nasila się podczas ruchu lub obciążenia stawu. W niektórych przypadkach może występować również ból spoczynkowy, szczególnie w nocy lub nad ranem, co jest charakterystyczne dla chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów. Dolegliwości mogą obejmować jeden lub kilka stawów, a ich nasilenie bywa zmienne – od łagodnego dyskomfortu po silny, unieruchamiający ból. Często towarzyszą im objawy dodatkowe, takie jak obrzęk, zaczerwienienie, ograniczenie zakresu ruchu czy uczucie przeskakiwania w stawie. Charakter bólu może stanowić istotną wskazówkę diagnostyczną i pomóc w ustaleniu jego źródła. Ból stawów przyczyny Ból stawów może wynikać z czynników mechanicznych, zapalnych lub zwyrodnieniowych. Jedną z najczęstszych przyczyn są choroby zwyrodnieniowe stawów, które pojawiają się wraz z wiekiem, na skutek zużycia chrząstki stawowej. Równie często ból stawów towarzyszy stanom zapalnym, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa czy toczeń rumieniowaty układowy. Dolegliwości mogą być również efektem urazów – skręceń, zwichnięć czy przeciążeń związanych z intensywną aktywnością fizyczną. Czasami ból stawów ma charakter wtórny i towarzyszy innym schorzeniom ogólnoustrojowym. Najczęstsze przyczyny bólu stawów: choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby autoimmunologiczne, dna moczanowa (podagra), urazy mechaniczne: skręcenia, zwichnięcia, przeciążenia, infekcje wirusowe lub bakteryjne, zaburzenia metaboliczne i hormonalne.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Hemoroidy - przyczyny żylaków odbytu i leczenie hemoroidów
Hemoroidy to wstydliwe schorzenie związane z poszerzeniem naczyń żylnych w okolicach odbytu. Jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznane i leczone, mogą powodować dyskomfort, ból, a nawet poważne komplikacje. Znajomość czynników sprzyjających ich powstawaniu pomoże w profilaktyce, a świadomość dostępnych metod leczenia – zarówno domowych, jak i farmakologicznych – może przynieść szybką ulgę i poprawić komfort życia. Co to są hemoroidy? Hemoroidy to naturalnie występujące struktury naczyniowe zlokalizowane w kanale odbytu Wyróżniamy hemoroidy zewnętrzne i hemoroidy wewnętrzne. Ich zadaniem jest wspomaganie kontroli wypróżniania. Gdy hemoroidy ulegają powiększeniu lub stanom zapalnym mamy do czynienia z rozwojem choroby hemoroidalnej, potocznie nazywanej żylakami odbytu. Objawy takie jak swędzenie, pieczenie, krwawienie czy ból podczas wypróżniania są sygnałem, że hemoroidy wymagają specjalistycznej diagnostyki i właściwego leczenia.
czytaj