15.07.2025
Udar słoneczny - objawy, postępowanie i zapobieganie
Lato sprzyja spędzaniu czasu na świeżym powietrzu, jednak intensywne promieniowanie słoneczne może być niebezpieczne dla zdrowia. Udar słoneczny to poważna reakcja organizmu na przegrzanie, która może prowadzić do groźnych powikłań, zwłaszcza u dzieci, seniorów i osób cierpiących na choroby przewlekłe. Objawia się m.in. wysoką gorączką, nudnościami, zawrotami głowy i zaburzeniami świadomości. Szybkie rozpoznanie objawów, odpowiednie postępowanie oraz stosowanie prostych zasad profilaktyki pozwolą uniknąć przegrzania organizmu i cieszyć się słońcem w pełni bezpiecznie.
Objawy udaru słonecznego
Udar słoneczny to skutek przegrzania organizmu po długotrwałej ekspozycji na silne promieniowanie słoneczne, zwłaszcza bez odpowiedniego nakrycia głowy. Dochodzi wtedy do zaburzenia mechanizmów termoregulacji i gwałtownego wzrostu temperatury ciała – nawet powyżej 40°C. Objawy pojawiają się zazwyczaj nagle i szybko się nasilają. Do pierwszych symptomów należą intensywne zawroty i bóle głowy, osłabienie, uczucie gorąca oraz zaczerwienienie i suchość skóry. Mogą pojawić się także nudności, wymioty, przyspieszone tętno i oddech, a w cięższych przypadkach może dojść do zaburzeń świadomości, a nawet utraty przytomności. Często towarzyszy im również dezorientacja, drażliwość oraz problemy z koncentracją.
- Silny ból i zawroty głowy
- Wysoka gorączka (często powyżej 40°C)
- Nudności i wymioty
- Zaczerwienienie i suchość skóry
- Przyspieszony oddech i tętno
- Osłabienie, dezorientacja, drażliwość
- Zaburzenia świadomości, omdlenia
Test na udar słoneczny
Nie ma testu diagnostycznego, który pozwoliłby jednoznacznie stwierdzić udar słoneczny – jego rozpoznanie opiera się głównie na obserwacji objawów i okoliczności, w jakich się pojawiły. W warunkach domowych można wykonać tzw. szybką ocenę stanu zdrowia, czyli sprawdzić temperaturę ciała, ocenić kolor i wilgotność skóry oraz reakcję na bodźce. Jeśli pojawia się sztywność karku, drgawki lub utrata przytomności, konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna.
Aby rozpoznać udar słoneczny należy sprawdzić:
- czy temperatura ciała nie przekracza 39–40°C,
- czy skóra jest sucha, gorąca i zaczerwieniona,
- czy występują bóle głowy, nudności lub wymioty,
- czy występuje osłabienie, dezorientacja, problemy z mówieniem,
- czy doszło do omdlenia lub utraty przytomności.
Każda z tych oznak może świadczyć o udarze słonecznym i wymaga natychmiastowego działania.
Co na udar słoneczny?
W przypadku udaru słonecznego podstawą jest szybkie działanie. Należy jak najszybciej przenieść osobę poszkodowaną w chłodne, zacienione miejsce, ułożyć ją w pozycji półleżącej i rozpocząć schładzanie organizmu – można zastosować chłodne okłady na czoło, kark, pachy i pachwiny lub delikatnie spryskiwać ciało letnią wodą, pomocne będzie również wachlowanie, które przyspieszy odprowadzanie ciepła. Ważne jest również nawodnienie organizmu – najlepiej podając chłodne (ale nie zimne) napoje - wodę lub elektrolity, które wspomagają równowagę wodno-elektrolitową. W aptekach dostępne są preparaty nawadniające w formie saszetek, tabletek musujących lub gotowych roztworów. Ponieważ udar słoneczny nie jest klasyczną infekcją, nie należy podawać leków przeciwgorączkowych bez konsultacji z lekarzem.
Elektrolity na udar słoneczny
W czasie udaru słonecznego organizm traci nie tylko wodę, ale również cenne elektrolity – takie jak sód, potas, magnez i wapń – które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego. Ich niedobór może pogłębiać objawy odwodnienia, takie jak osłabienie, zawroty głowy czy zaburzenia rytmu serca. Dlatego oprócz nawodnienia warto sięgnąć po preparaty elektrolitowe, które skutecznie uzupełniają straty minerałów. W aptekach dostępne są elektrolity w różnych, łatwych do podania formach – saszetki do rozpuszczenia w wodzie, tabletki musujące, kapsułki lub gotowe napoje. Uzupełnianie elektrolitów nie tylko wspomogą organizm w trakcie udaru słonecznego uzupełniając utracone minerały i płyny, wspierając funkcjonowanie układu nerwowego i mięśni oraz łagodząc objawy odwodnienia, takie jak osłabienie czy zawroty głowy, ale jest także skuteczną formą profilaktyki w upalne dni.
Domowe elektrolity
Skuteczne elektrolity można również przygotować samodzielnie w domu – z dostępnych w kuchni produktów. Domowy napój elektrolitowy najlepiej przygotować na bazie wody (ok. 1 litra), z dodatkiem soli kuchennej (ok. ½ łyżeczki) oraz cukru (ok. 2–4 łyżeczki), który wspomaga wchłanianie sodu. Dla smaku i wzbogacenia składu warto dodać sok z cytryny lub pomarańczy – owoców, które zawierają naturalny potas i witaminę C. Taki smaczny napój domowej produkcji ugasi pragnienie, a przy tym nawodni, uzupełni utracone minerały i będzie wspomagał regenerację po przegrzaniu organizmu.
Jak zrobić elektrolity? Składniki:
- 1,5 litr przegotowanej, chłodnej wody,
- ½ łyżeczki soli,
- 3 łyżki miodu,
- sok z cytryny lub pomarańczy.
Taki roztwór warto popijać małymi łykami przez cały dzień, szczególnie w upalne dni lub przy ekspozycji na słońce.
Profilaktyka. Jak chronić się przed udarem słonecznym
Udar słoneczny to stan, którego można skutecznie uniknąć, stosując kilka prostych zasad. Podstawą jest bez wątpienia unikanie długotrwałej ekspozycji na słońce w godzinach największego nasłonecznienia – między 11:00 a 16:00. Jeśli przebywanie na zewnątrz jest konieczne, warto szukać cienia, a ciało zabezpieczyć lekką, przewiewną odzieżą i obowiązkowo nakryciem głowy – najlepiej z naturalnych materiałów, które przepuszczają powietrze. Równie ważne jest regularne nawadnianie organizmu. W czasie upałów należy pić wodę małymi łykami przez cały dzień, nawet jeśli nie odczuwa się pragnienia. Dobrym wsparciem są także preparaty elektrolitowe dostępne w aptekach oraz te domowej produkcji, które pomagają utrzymać prawidłowy poziom minerałów w organizmie. Nie można zapominać o ochronie przeciwsłonecznej – kremy z wysokim filtrem UV chronią skórę przed poparzeniami, które mogą dodatkowo nasilać objawy przegrzania.
Aby zapobiegać udarowi słonecznemu należy:
- unikać słońca w godzinach 11:00–16:00,
- nosić nakrycie głowy i przewiewną odzież,
- pić dużo wody i uzupełniać elektrolity,
- stosować kremy z filtrem UV,
- ograniczyć wysiłek fizyczny podczas upałów,
- podczas przebywania na słońcu robić przerwy w cieniu lub w klimatyzowanych pomieszczeniach.
Udar słoneczny powikłania
Udar słoneczny w skrajnych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet zagrażać życiu. Gdy temperatura ciała przekracza 40°C, dochodzi do zaburzenia pracy układu nerwowego, krążeniowego i oddechowego. W wyniku silnego przegrzania może wystąpić obrzęk mózgu, niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby, a także zaburzenia rytmu serca. Powikłania udaru słonecznego są szczególnie groźne dla dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży oraz osób z chorobami przewlekłymi. Nieleczony lub zbyt późno rozpoznany udar może pozostawić trwałe konsekwencje neurologiczne, takie jak problemy z pamięcią, koncentracją, a nawet zaburzenia świadomości.
Bibliografia:
- Jak się nawadniać w trakcie aktywności fizycznej? Online: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/jak-sie-nawadniac-w-trakcie-aktywnosci-fizycznej_aktualne118.pdf [dostęp: 07.07.2025]
- Klukowski M., Udar cieplny i inne stany wywołane przegrzaniem, Zdrowie Pacjenta, nr 2, 2016.
- Udar słoneczny, udar cieplny, przegrzanie cieplne. Ministerstwo Zdrowia. Online: https://www.gov.pl/web/zdrowie/udar-sloneczny-udar-cieplny-przegrzanie-cieplne [dostęp 07.07.2025]
- World Health Organization Regional Office for Europe WHO Country Office, Poland, Porady w zakresie zdrowia publicznego na temat zapobiegania skutkom zdrowotnym upałów. Nowe i zaktualizowane informacje przeznaczone dla różnych grup odbiorców, online: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/341606/WHO-EURO-2021-2510-42266-58389-pol.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp 07.07.2025]
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Włókniaki – przyczyny, rozpoznanie i usuwanie
Włókniaki to zmiany skórne, które, choć zazwyczaj są niegroźne, potrafią budzić niepokój i wątpliwości. Pojawiają się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, niezależnie od wieku, a ich obecność może być związana z predyspozycjami genetycznymi, zmianami hormonalnymi lub podrażnieniami mechanicznymi skóry. W większości przypadków mają charakter łagodny, jednak ze względu na ich wygląd i umiejscowienie wiele osób decyduje się na ich usunięcie. Jak wygląda włókniak? Włókniak to niewielka, miękka lub twarda grudka na skórze, o kolorze zbliżonym do naturalnego odcienia ciała lub nieco ciemniejszy – beżowy, brunatny bądź różowy. Zmiana może być pojedyncza lub występować w większej liczbie, zwłaszcza w miejscach narażonych na tarcie, takich jak szyja, pachy, pachwiny, powieki czy okolice pod biustem. Włókniaki rosną powoli i nie powodują bólu ani świądu, choć w wyniku podrażnienia mogą ulec zaczerwienieniu lub stanowić defekt estetyczny.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie
ZSC czyli Zespół Stopy Cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy, które może prowadzić do trudno gojących się ran, infekcji, a nawet amputacji kończyny. Schorzenie to rozwija się powoli, często niezauważalnie, w wyniku zaburzeń krążenia i uszkodzenia nerwów obwodowych. Charakterystyczne objawy, takie jak drętwienie, mrowienie czy owrzodzenia na stopach, wymagają szybkiej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie oraz właściwa pielęgnacja stóp mogą pomóc zapobiec powikłaniom i poprawić jakości życia osób z cukrzycą. Stopa cukrzycowa co to? Stopa cukrzycowa nie jest pojedynczym schorzeniem, lecz poważnym powikłaniem cukrzycy, wymagającym kompleksowej opieki medycznej i właściwej profilaktyki. ZSC to zespół zmian chorobowych występujących w obrębie stóp u osób chorujących na cukrzycę. Jest wynikiem długotrwale utrzymującego się podwyższonego poziomu glukozy we krwi, który prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów. W efekcie dochodzi do pogorszenia ukrwienia tkanek oraz zaburzeń czucia, co sprzyja powstawaniu ran, owrzodzeń i infekcji. Jak wygląda stopa cukrzycowa? Objawy stopy cukrzycowej Objawy stopy cukrzycowej mogą przybierać różne formy, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Początkowo pojawia się uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp, wynikające z uszkodzenia nerwów obwodowych. Skóra może być sucha, cienka i podatna na pęknięcia, a drobne otarcia czy skaleczenia często goją się znacznie wolniej niż u osób zdrowych. W bardziej zaawansowanych stadiach pojawiają się trudno gojące się owrzodzenia, przebarwienia skóry, deformacje palców oraz nieprzyjemny zapach świadczący o infekcji. Charakterystycznym objawem jest także utrata czucia bólu, przez co pacjent może nie zauważyć powstających ran, co dodatkowo zwiększa ryzyko powikłań. Uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp. Sucha, cienka i podatna na pęknięcia skóra stóp. Wolne gojenie się ran, otarć i skaleczeń. Obecność owrzodzeń lub trudno gojące się rany. Przebarwienia skóry i zmiany w wyglądzie stóp. Deformacje palców (np. palce młotkowate). Nieprzyjemny zapach stóp świadczący o infekcji. Utrata czucia bólu. W zaawansowanych przypadkach – martwica tkanek.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
PMS – czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego i jak sobie z nim radzić?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego, znany szerzej jako PMS (ang. premenstrual syndrome), to zjawisko, które dotyczy nawet 70–80% kobiet w wieku rozrodczym. Choć dla jednych to tylko drobna niedogodność, dla innych może oznaczać prawdziwe wyzwanie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Znajomość przyczyn, objawów, a przede wszystkim skutecznych sposobów ich łagodzenia pozwoli odzyskać komfort i dobre samopoczucie w tym wymagającym czasie. PMS co to? PMS, czyli Premenstrual Syndrome - zespół napięcia przedmiesiączkowego, to zespół fizycznych i emocjonalnych objawów, które pojawiają się u kobiet zazwyczaj na kilka dni, a nawet do dwóch tygodni przed miesiączką. Ich nasilenie różni się w zależności od organizmu – u niektórych kobiet są ledwie zauważalne, u innych mogą znacząco wpływać na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie. Za wystąpienie PMS odpowiadają przede wszystkim zmiany hormonalne zachodzące w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, zwłaszcza w poziomie estrogenu i progesteronu. Wahania tych hormonów oddziałują nie tylko na układ rozrodczy, ale również na układ nerwowy i gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu, co tłumaczy różnorodność objawów – od napięcia piersi, przez bóle głowy i uczucie zmęczenia, po rozdrażnienie czy obniżony nastrój.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka
Pasożyty wewnętrzne potrafią przez długi czas rozwijać się w organizmie człowieka, nie dając wyraźnych objawów swojej obecności. Z czasem mogą pojawić się dolegliwości takie jak bóle brzucha, osłabienie, utrata apetytu czy problemy skórne. Choć temat pasożytów często budzi niepokój, warto wiedzieć, że współczesna diagnostyka i skuteczne, dostępne bez recepty środki pozwolą na szybkie i bezpieczne pozbycie się problemu. Pasożyty ludzkie. Rodzaje pasożytów wewnętrznych Pasożyty wewnętrzne to organizmy, które żyją i rozmnażają się kosztem człowieka, wykorzystując jego organizm jako źródło pożywienia i środowisko do rozwoju. Do najczęściej spotykanych pasożytów należą tasiemce, glisty ludzkie oraz owsiki – różnią się one budową, sposobem zakażenia i objawami, jakie wywołują. Tasiemiec uzbrojony Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) to pasożyt należący do płazińców, który może osiągać nawet kilka metrów długości. Jego cykl rozwojowy związany jest z obecnością dwóch żywicieli – pośredniego (świni) i ostatecznego (człowieka). Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie niedogotowanego lub surowego mięsa wieprzowego, zawierającego larwy pasożyta, tzw. wągry. W organizmie człowieka tasiemiec osiedla się zazwyczaj w jelicie cienkim, gdzie rośnie i dojrzewa, wykorzystując składniki odżywcze z pożywienia gospodarza. Charakterystyczną cechą tego gatunku są haczyki na główce, które umożliwiają mu mocne przytwierdzenie się do ściany jelita – stąd nazwa „uzbrojony”. Glista ludzka Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to jeden z najczęściej występujących pasożytów przewodu pokarmowego człowieka. Jest to robak obły o charakterystycznym, cylindrycznym kształcie, który może osiągać nawet do 30 cm długości. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez spożycie żywności lub wody zanieczyszczonej jajami pasożyta – szczególnie tam, gdzie nie przestrzega się zasad higieny. Jaja glisty przedostają się do jelita, gdzie rozwijają się larwy. Następnie migrują one przez układ krwionośny i oddechowy, by ostatecznie powrócić do jelita cienkiego, gdzie osiągają postać dorosłą. Cykl życiowy glisty jest złożony, a sam pasożyt potrafi przetrwać w organizmie człowieka nawet kilka miesięcy, pobierając składniki odżywcze i zaburzając naturalną równowagę jelitową. Owsiki Owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis) to niewielkie, białe nicienie pasożytujące głównie w jelicie grubym człowieka. Zakażenie nimi, nazywane owsicą, jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, szczególnie u dzieci. Do infekcji dochodzi drogą pokarmową lub przez kontakt bezpośredni, gdy jaja pasożyta trafiają do ust z zanieczyszczonych rąk, pościeli czy zabawek. Cykl życiowy owsika jest krótki, ale bardzo intensywny – dorosłe samice składają tysiące jaj w okolicach odbytu, skąd łatwo mogą się przenosić na inne osoby lub przedmioty codziennego użytku. Owsiki rozwijają się szybko, a ich obecność w jelitach może prowadzić do dyskomfortu i zaburzeń snu, zwłaszcza u najmłodszych.
czytaj