03.04.2025
Szczepienia - dlaczego należy się szczepić?
Szczepienia to jeden z najważniejszych i najskuteczniejszych sposobów ochrony zdrowia. Dzięki nim udało się wyeliminować lub znacząco ograniczyć wiele groźnych chorób zakaźnych, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu stanowiły realne zagrożenie życia. Mimo to wokół szczepień wciąż krąży wiele mitów i wątpliwości, które sprawiają, że są one częstym powodem dyskusji i zyskują liczne grono przeciwników. Dlaczego warto się szczepić? Jak działają szczepionki? Dlaczego odporność zbiorowa jest tak ważna dla zdrowia całego społeczeństwa? Wyjaśniamy, co warto wiedzieć, by świadomie dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich.
Co to jest szczepionka?
Szczepionka to preparat medyczny, który ma za zadanie pobudzić układ odpornościowy do wytworzenia ochrony przed konkretną chorobą zakaźną. Jak działa szczepionka? Szczepionka zawiera osłabione lub inaktywowane drobnoustroje (np. wirusy, bakterie) albo ich fragmenty, które nie wywołują choroby, ale „uczą” organizm, jak skutecznie się przed nią bronić. Dzięki temu układ odpornościowy osoby zaszczepionej będzie potrafił szybko rozpoznać i zneutralizować dany patogen. Szczepionki są więc bezpiecznym i skutecznym sposobem na budowanie odporności – bez konieczności przechodzenia groźnej infekcji. To właśnie dzięki nim możliwe było opanowanie wielu chorób, takich jak odra, polio czy błonica.
Rodzaje szczepionek
Współczesna medycyna oferuje kilka rodzajów szczepionek, różniących się sposobem działania, składem i metodą przygotowania. Każdy z nich ma na celu wywołanie odpowiedzi immunologicznej i przygotowanie organizmu na kontakt z konkretnym drobnoustrojem. Do najczęściej stosowanych szczepionek należą: szczepionki żywe, inaktywowane, podjednostkowe i rekombinowane, mRNA i wektorowe.
- Szczepionki żywe – zawierają osłabione, ale nadal aktywne wirusy lub bakterie. Wywołują silną i długotrwałą odporność, np. szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR).
- Szczepionki inaktywowane – zawierają zabite drobnoustroje. Są bezpieczne i dobrze tolerowane, np. szczepionka przeciwko polio (IPV).
- Szczepionki podjednostkowe i rekombinowane – zawierają tylko wybrane fragmenty patogenów (np. białka), które wystarczą do pobudzenia odporności, np. szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
- Szczepionki mRNA – nowoczesne preparaty, które dostarczają organizmowi instrukcje do produkcji fragmentu wirusa, co wywołuje odpowiedź immunologiczną. Przykładem są szczepionki przeciw COVID-19.
- Szczepionki wektorowe – wykorzystują nieszkodliwego wirusa jako „nośnik” materiału genetycznego patogenu.
Szczepienia obowiązkowe
Szczepienia obowiązkowe mają na celu ochronę przed najgroźniejszymi chorobami zakaźnymi, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, trwałych uszkodzeń zdrowia, a nawet śmierci. Szczepienia obowiązkowe są zgodnie z polskim programem szczepień ochronnych (PSO), muszą być wykonane w określonych terminach i dotyczą głównie niemowląt, dzieci i młodzieży. Wśród szczepień obowiązkowych znajdują się m.in.: szczepienie przeciwko gruźlicy, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis (choroba Heinego – Medina), odrze, śwince, różyczce oraz WZW typu B.
Program szczepień obowiązkowych jest regularnie aktualizowany przez Ministerstwo Zdrowia i oparty na zaleceniach ekspertów oraz danych epidemiologicznych. Co ważne, szczepienia obowiązkowe są w Polsce bezpłatne i realizowane w ramach publicznej opieki zdrowotnej.
Kalendarz szczepień obowiązkowych
Program Szczepień Ochronnych (PSO) to oficjalny harmonogram określający, jakie szczepienia powinny zostać podane na poszczególnych etapach życia – od okresu noworodkowego, aż po dorosłość. Kalendarz szczepień zawiera zarówno szczepienia obowiązkowe, które są finansowane z budżetu państwa, jak i szczepienia zalecane - nieobowiązkowe, ale rekomendowane przez specjalistów dla dodatkowej ochrony zdrowia. W PSO uwzględnione są m.in. szczepienia przeciwko gruźlicy, WZW typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, odrze, śwince, różyczce, polio czy pneumokokom. Przestrzeganie kalendarza szczepień to podstawowy element profilaktyki zdrowotnej, który chroni nie tylko jednostkę, ale i całą populację, przyczyniając się do tzw. odporności zbiorowiskowej.
Szczepienia obowiązkowe dla dzieci (według Programu Szczepień Ochronnych – PSO).
| Wiek dziecka | Szczepienia |
| 0–24 godziny po urodzeniu | Gruźlica (BCG), WZW typu B (pierwsza dawka) |
| 6.–8. tydzień życia |
WZW typu B (druga dawka), |
| 3.–4. miesiąc życia | DTP – druga dawka, Hib – druga dawka, Polio – druga dawka, Pneumokoki – druga dawka |
| 5.–6. miesiąc życia | DTP – trzecia dawka, Hib – trzecia dawka, Polio – trzecia dawka, Pneumokoki – trzecia dawka |
| 7. miesiąc życia | WZW typu B – trzecia dawka |
| 13.–14. miesiąc życia | MMR (odra, świnka, różyczka) – pierwsza dawka, Pneumokoki – czwarta dawka |
| 16.–18. miesiąc życia | DTP – czwarta dawka, Hib – czwarta dawka, Polio – czwarta dawka |
| 6. rok życia | DTP – piąta dawka (szczepienie przypominające), Polio – piąta dawka |
| 10. rok życia | MMR – druga dawka |
| 14. rok życia | dT (błonica i tężec) – szczepienie przypominające |
| 19. rok życia | dT – kolejne szczepienie przypominające |
Kary za nieszczepienie dzieci
W Polsce szczepienia obowiązkowe są regulowane przepisami prawa i mają na celu ochronę zdrowia publicznego. Rodzice, którzy odmawiają szczepienia swoich dzieci bez uzasadnionych przyczyn medycznych, mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności administracyjnej. Najczęściej wiąże się to z nałożeniem grzywny w celu przymuszenia do wykonania szczepień – kara ta może być nakładana wielokrotnie aż do skutku, a jej łączna wysokość może wynieść nawet kilkanaście tysięcy złotych. Odmowa szczepień może mieć również inne konsekwencje – m.in. utrudnienia w zapisaniu dziecka do żłobka, przedszkola lub udziału w koloniach. W skrajnych przypadkach, gdy zdrowie dziecka jest poważnie zagrożone z powodu zaniechania obowiązkowych szczepień, sprawą może zająć się sąd rodzinny.
Szczepienia zalecane
Szczepienia zalecane to te, które – choć nieobowiązkowe – są rekomendowane przez ekspertów medycznych ze względu na swoją wysoką skuteczność i istotną rolę w profilaktyce zdrowotnej. Chronią przed chorobami, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, a w niektórych przypadkach – nawet zagrożenia życia. Do najczęściej zalecanych szczepień należą m.in.:
- przeciwko rotawirusom (dla niemowląt),
- przeciwko meningokokom i pneumokokom,
- przeciwko grypie sezonowej,
- przeciwko wirusowi HPV (dla dziewcząt i chłopców),
- przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu,
- oraz szczepienia przypominające dla dorosłych – np. na tężec.
Choć szczepienia zalecane są odpłatne, wiele z nich jest częściowo lub całkowicie refundowanych, szczególnie dla wybranych grup wiekowych lub osób z grup ryzyka. Decyzję o ich podaniu warto skonsultować z lekarzem, który dobierze szczepienia odpowiednie do wieku, stanu zdrowia i stylu życia pacjenta.
Bibliografia:
- Małecka I., Matkowska-Kocjan A., Stryczyńska-Kazubska J., Talarek E., Przewodnik po szczepieniach ochronnych dla rodziców i małych dzieci, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 2021.
- https://vaccination-info.europa.eu/pl/informacje-o-szczepionkach/jak-dzialaja-szczepionki-0
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/jakie-sa-rodzaje-szczepionek-2/
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Biegunka – przyczyny rozwolnienia, objawy i leczenie
Biegunka to stan charakteryzujący się częstymi i luźnymi wypróżnieniami. Jest to objaw różnych problemów zdrowotnych, takich jak infekcje bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze, reakcje alergiczne, stres, niestrawność pokarmowa lub zatrucie, czy też choroby przewlekłe, takie jak choroba trzewna czy zespół jelita drażliwego. Biegunka objawy Objawy biegunki mogą różnić się w zależności od przyczyny i stopnia nasilenia. Typowe symptomy obejmują: luźne stolce o płynnej konsystencji, częste wypróżnianie, dyskomfort, skurcze lub ból w okolicach brzucha, wzdęcia związane z nadmierną produkcją gazów w jelitach, nudności, nudności i wymioty - w przypadku poważniejszych zakażeń lub toksycznej biegunki, gorączkę (np. w przebiegu biegunki infekcyjnej), ogólne osłabienie i odwodnienie, brak apetytu. Rodzaje i przyczyny biegunki Typy biegunek zależą w głównej mierze od czynników wywołujących rozwolnienie. Wyróżnia się: biegunkę infekcyjną, biegunkę podróżnych, biegunkę pokarmową, reakcyjną stresową i przewlekłą. Biegunka infekcyjna spowodowana jest kontaktem z patogenami (bakteriami, wirusami lub pasożytami). Biegunkę infekcyjną wywołać mogą zakażenia rotawirusowe, salmonelloza, czy np. infekcje E. Coli. Biegunka podróżnych występuje u osób podróżujących do regionów o innym klimacie lub nietypowych warunkach higienicznych. Biegunka pokarmowa wywołana jest spożyciem pokarmów lub wody zanieczyszczonych bakteriami, wirusami lub toksynami. Biegunka jako objaw alergii na określone pokarmy lub składniki pokarmowe. Biegunka stresowa wynika z intensywnego stresu lub długotrwałego emocjonalnego napięcia. Biegunka przewlekła natomiast to trwające dłużej niż kilka tygodni rozwolnienie, które może być objawem chorób przewlekłych, takich jak choroba trzewna czy nadwrażliwe jelita.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Cera naczynkowa - jak wygląda i jak ją właściwie pielęgnować?
Skóra naczynkowa charakteryzuje się delikatnymi, cienkimi naczynkami krwionośnymi tuż pod powierzchnią skóry, które mogą łatwo pękać, tworząc zaczerwienienia i widoczne szczególnie na policzkach, nosie lub w okolicach dekoltu teleangiektazje - tzw. „pajączki”. Cera naczynkowa jest wrażliwa, skłonna do podrażnień i łatwo reaguje na zmiany temperatury, silne kosmetyki, stres czy nieodpowiednią pielęgnację. Pielęgnacja tego typu cery powinna zatem nie tylko redukować widoczne zmiany, ale także wzmacniać jej barierę ochronną, by zapobiec powstawaniu kolejnych „pajączków”. Popękane naczynka na twarzy – przyczyny Pękające naczynka to najczęściej wynik osłabienia naturalnej odporności skóry oraz ścianek naczyń krwionośnych. Do powstawania pajączków przyczyniać się mogą także nieodpowiednia pielęgnacja z zastosowaniem niewłaściwych kosmetyków, nadmierna ekspozycja na słońce czy gwałtowne zmiany temperatury, np. przejście z zimna do ciepłego pomieszczenia. Na pogorszenia kondycji cery naczynkowej wpływać może również styl życia – przewlekły stres, palenie papierosów czy spożywanie alkoholu.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Zapalenie pęcherza – objawy, przyczyny, leczenie i sposoby zapobiegania infekcji
Zapalenie pęcherza to jedna z najczęściej występujących infekcji układu moczowego, która może dotknąć zarówno kobiet jak i mężczyzn niezależnie od wieku. Choroba ta jest najczęściej wynikiem zakażenia bakteryjnego i objawia się zazwyczaj częstym oddawaniem moczu z uczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza oraz bólem i pieczeniem przy mikcji. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie przyniosą szybką ulgę oraz zapobiegną rozprzestrzenianiu się infekcji i powikłaniom. Objawy zapalenia pęcherza Najczęstsze symptomy zapalenia to parcie na pęcherz, nawet jeśli jest on tylko częściowo wypełniony, oraz ból lub pieczenie przy mikcji. Inne objawy to mętny, czasami nieprzyjemnie pachnący mocz, a także krwiomocz, który może pojawić się w bardziej zaawansowanych przypadkach infekcji. Dodatkowo osoba cierpiąca na zapalenie pęcherza może odczuwać ból w dolnej części brzucha lub w okolicach miednicy, będący wynikiem stanu zapalnego. W niektórych przypadkach mogą wystąpić także ogólne objawy infekcji, takie jak gorączka, osłabienie i nudności. Częste parcie na mocz – uczucie potrzeby częstego oddawania moczu, nawet przy niewielkiej ilości. Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza – mimo oddania moczu nadal występuje potrzeba skorzystania z toalety. Ból i pieczenie przy oddawaniu moczu – uczucie dyskomfortu, pieczenia lub kłucia podczas mikcji.Ból w podbrzuszu – uczucie ucisku lub bólu w dolnej części brzucha. Zmiana koloru i zapachu moczu – może być mętny, ciemniejszy lub mieć nieprzyjemny zapach. Obecność krwi w moczu – rzadziej występujący objaw, ale możliwy przy bardziej zaawansowanym stanie zapalnym. Podwyższona temperatura ciała – w niektórych przypadkach może pojawić się stan podgorączkowy.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Odchudzanie - jak schudnąć z brzucha?
Otyłość brzuszna to złożony problem, który może być wynikiem interakcji wielu różnych czynników. Osoby z nadmierną ilością tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha mogą być bardziej narażone na ryzyko wystąpienia poważnych schorzeń, takich jak choroby serca, udary mózgu, cukrzyca typu 2 i niektóre rodzaje nowotworów, dlatego tak ważne jest prowadzenie zdrowego stylu życia, który obejmuje zrównoważoną dietę, regularną aktywność fizyczną oraz unikanie czynników ryzyka, które mogą sprzyjać otyłości. Otyłość brzuszna przyczyny Otyłość brzuszna, nazywana również otyłością centralną lub otyłością typu jabłko, to stan, w którym nadmiar tkanki tłuszczowej gromadzi się głównie w okolicy brzucha. Przyczyny tego rodzaju otyłości są zazwyczaj wieloczynnikowe i mogą obejmować nieprawidłową dietę i niewystarczającą aktywność fizyczną, genetykę, zaburzenia metaboliczne, a także wiek i niezdrowe nawyki. Spożywanie zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do zapotrzebowania energetycznego organizmu, szczególnie w połączeniu z brakiem regularnej aktywności fizycznej, może prowadzić do gromadzenia się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha. Czynniki dziedziczne mogą predysponować do otyłości brzusznej. Istnieją geny, które mogą wpływać na sposób, w jaki organizm magazynuje tłuszcz, oraz na to, gdzie w organizmie tkanka tłuszczowa jest gromadzona. Długotrwały stres może prowadzić do wzrostu poziomu kortyzolu, hormonu stresu, który z kolei może zwiększać skłonność do odkładania się tłuszczu w okolicy brzucha. Spożywany w nadmiarze alkohol może przyczyniać się do odkładania się tłuszczu w okolicy brzucha, tworząc tzw. "oponkę". Zaburzenia takie jak insulinooporność, cukrzyca typu 2 i zespół metaboliczny mogą sprzyjać gromadzeniu się tłuszczu. Dieta bogata w cukry proste i przetworzone produkty spożywcze może przyczynić się do nadmiernego wzrostu masy ciała, w tym także otyłości brzusznej. Brak odpowiedniej ilości snu może zakłócać równowagę hormonalną organizmu, co może prowadzić do wzrostu apetytu i zwiększonego odkładania się tłuszczu. Z wiekiem zmienia się sposób, w jaki organizm magazynuje tłuszcz, co może prowadzić do otyłości brzusznej, zwłaszcza u osób starszych.
czytaj