27.05.2025
Choroby odkleszczowe – jak je rozpoznać i skutecznie leczyć?
Ukąszenie kleszcza może prowadzić do poważnych chorób, takich jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. Wczesne rozpoznanie objawów i szybkie rozpoczęcie leczenia pomogą uniknąć groźnych powikłań i przyspieszy powrót do zdrowia, a właściwa ochrona zapobiegnie ponownym ugryzieniom.
Borelioza
Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, to najczęściej występująca choroba odkleszczowa. Wywołują ją bakterie z rodzaju Borrelia, przenoszone przez zakażone kleszcze. Objawy boreliozy bywają bardzo zróżnicowane i mogą obejmować układ nerwowy, stawy, a nawet serce. Nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych powikłań, dlatego najważniejsza jest szybka diagnostyka i odpowiednio dobrana antybiotykoterapia.
Objawy boreliozy
Objawy boreliozy mogą być bardzo zróżnicowane i mogą różnić się w zależności od etapu choroby. W początkowej fazie często pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący – okrągły, czerwony wykwit wokół miejsca ukąszenia, który może powiększać się w ciągu dni lub tygodni (stąd określenie „wędrujący”). To jednak tylko jeden z wielu symptomów. W miarę rozwoju choroby mogą wystąpić bóle głowy, zmęczenie, gorączka, a także bóle stawów i mięśni. W bardziej zaawansowanych stadiach borelioza może wpłynąć na układ nerwowy, powodując takie objawy jak zawroty głowy, problemy z koncentracją, a nawet paraliż części ciała. Ważne jest, aby nie bagatelizować tych symptomów, ponieważ wczesna interwencja terapeutyczna może zapobiec poważnym powikłaniom.
- Rumień wędrujący
- Gorączka
- Zmęczenie i osłabienie
- Bóle głowy
- Bóle stawów i mięśni
- Zawroty głowy
- Problemy z koncentracją
- Porażenia i problemy neurologiczne
Diagnostyka - badania na boreliozę
Diagnozowanie boreliozy opiera się na ocenie objawów klinicznych oraz wynikach specjalistycznych badań laboratoryjnych. Pierwszym krokiem w diagnozowaniu choroby jest wywiad lekarski, jednak ze względu na różnorodność objawów, które mogą przypominać inne choroby, kluczowe jest wykonanie testów serologicznych. Najczęściej stosowane badania to testy ELISA, które wykrywają obecność przeciwciał przeciwko bakteriom Borrelia. Jeśli wynik testu ELISA jest pozytywny, wykonuje się test Western Blot, który pozwala potwierdzić zakażenie i ocenić stadium choroby. Wyniki badań serologicznych mogą być fałszywie negatywne we wczesnym etapie infekcji, dlatego diagnoza opiera się również na obserwacji objawów oraz historii kontaktu z kleszczami.
Jak leczyć boreliozę?
Leczenie boreliozy polega przede wszystkim na stosowaniu antybiotyków. Wczesne wykrycie choroby pozwala na zastosowanie terapii w postaci doustnych antybiotyków, takich jak doksycyklina czy amoksycylina. W przypadku późniejszych etapów boreliozy, gdy infekcja może dotyczyć układu nerwowego lub innych narządów, konieczne może być włączenie antybiotyków dożylnych. Skuteczne leczenie powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza, ponieważ czas trwania terapii i dobór odpowiedniego leku zależą od stopnia zaawansowania choroby.
Czy borelioza jest zaraźliwa?
Borelioza nie może być przenoszona z osoby na osobę, jest jednak chorobą zakaźną, a infekcja może wystąpić w wyniku ukąszenia przez zakażonego kleszcza. Bakterie Borrelia, które wywołują boreliozę, są przenoszone przez kleszcze podczas ich żerowania na ludziach lub zwierzętach. Należy pamiętać, że samo ukąszenie przez kleszcza nie zawsze prowadzi do zakażenia – tylko niektóre kleszcze są nosicielami bakterii.
Kleszczowe zapalenie mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to poważna choroba wirusowa przenoszona przez kleszcze. Infekcja atakuje układ nerwowy i może prowadzić do zapalenia mózgu i opon mózgowych, co w skrajnych przypadkach może skutkować trwałymi uszkodzeniami neurologicznymi.
Kleszczowe zapalenie mózgu objawy
Objawy kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) mogą pojawić się od 4 do 28 dni po ukąszeniu przez zakażonego pajęczaka. Początkowo choroba może przypominać przeziębienie lub grypę, z takimi objawami jak:
- gorączka,
- bóle głowy,
- zmęczenie,
- bóle mięśni i stawów.
W kolejnym etapie infekcji, który może wystąpić po kilku dniach poprawy, objawy stają się bardziej poważne i obejmują:
- silne bóle głowy,
- sztywność karku,
- zaburzenia świadomości,
- problemy z równowagą,
- drgawki,
- zaburzenia mowy i widzenia.
KZM może prowadzić do trwałych uszkodzeń układu nerwowego, dlatego w przypadku wystąpienia objawów neurologicznych po ukąszeniu przez kleszcza należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Wczesne rozpoznanie i leczenie pomoże zminimalizować ryzyko powikłań.
Diagnozowanie - test na kleszczowe zapalenie mózgu
Diagnostyka kleszczowego zapalenia mózgu wymaga szybkiej interwencji, ponieważ choroba może rozwijać się w sposób gwałtowny i prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Diagnoza KZM opiera się głównie na badaniach klinicznych oraz testach laboratoryjnych. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest test serologiczny, który wykrywa obecność przeciwciał przeciwko wirusowi KZM we krwi pacjenta. Badania to wykonuje się w przypadku podejrzenia choroby, zwłaszcza gdy pacjent miał kontakt z kleszczami i wykazuje objawy wskazujące na infekcję. Jeśli wyniki testu serologicznego są pozytywne, dalsze badania, takie jak analiza płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego podczas nakłucia lędźwiowego, mogą potwierdzić obecność wirusa w układzie nerwowym.
KZM – leczenie
Ponieważ nie ma specyficznego leku przeciwwirusowego, który skutecznie zwalczałby wirusa wywołującego KZM leczenie kleszczowego zapalenia mózgu ma głównie charakter objawowy i wspomagający. W przypadku ciężkich objawów, takich jak zaburzenia świadomości czy trudności z oddychaniem, pacjent może wymagać hospitalizacji, a w niektórych przypadkach intensywnej terapii, w tym wsparcia oddechowego lub monitorowania funkcji życiowych. Stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych oraz leków przeciwzapalnych pomaga w łagodzeniu bólu i zmniejszeniu obrzęku. Bardzo ważna jest także właściwa rehabilitacja po przebytej chorobie, ponieważ niektóre osoby mogą zmagać się z długoterminowymi skutkami, takimi jak problemy z pamięcią, koncentracją czy ruchomością.
Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu
Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) jest najskuteczniejszą metodą ochrony przed tą chorobą. Jest to szczepionka inaktywowana, co oznacza, że nie zawiera żywego wirusa i jest bezpieczna nawet dla osób z osłabionym układem odpornościowym. Szczepienie jest zalecane szczególnie dla osób, które spędzają dużo czasu na łonie natury. Podstawowy schemat szczepienia składa się z trzech dawek:
- pierwsza dawka,
- druga po 1–3 miesiącach,
- trzecia po roku od pierwszej.
Dla osób, które mają zamiar wkrótce odwiedzić obszary endemicznego wykrywania KZM możliwe jest przyspieszenie tego schematu. Szczepionka zapewnia ochronę przez okres 3–5 lat, po czym zaleca się wykonanie dawki przypominającej. Warto zaznaczyć, że szczepienie nie chroni przed boreliozą ani innymi chorobami odkleszczowymi, ale jest kluczowym elementem profilaktyki KZM.
Jak chronić się przed kleszczami? Najskuteczniejszy sposób na kleszcze
Właściwa ochrona przed kleszczami pomoże zapobiec chorobom odkleszczowym, takim jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. Istnieje kilka skutecznych metod, które warto stosować, szczególnie w okresie wiosenno-letnim. Przede wszystkim, należy stosować preparaty odstraszające kleszcze, np. spraye, które zawierają substancje aktywne takie jak np. DEET, ikarydyna. Kolejnym ważnym środkiem ochronnym jest ubiór – najlepiej zakładać bluzki z długimi rękawami, długie spodnie oraz zakrywać nogi dłuższymi skarpetkami, szczególnie podczas wędrówek po lasach czy łąkach. Zaleca się także noszenie jasnej odzieży, na której łatwiej zauważyć kleszcze. Po powrocie do domu zawsze należy dokładnie sprawdzić skórę, zwłaszcza w miejscach takich jak pachwiny, pachy, za uszami czy na skórze głowy. Jeżeli mimo ochrony dojdzie do ukąszenia, należy jak najszybciej usunąć kleszcza za pomocą specjalnych narzędzi oraz obserwować miejsce ukąszenia.
Bibliografia:
- Flisiak R., Pancewicz S., Diagnostyka i leczenie boreliozy z Lyme – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Przegl Epidemiol 2008.
- Klimaszewski A., Czernecki S., Kmieć K., Wasiek-Lefebvre J., Borelioza i współinfekcje, FAQ (Frequently Asked Questions) czyli Najczęściej Zadawane Pytania, Stowarzyszenie Chorych na Boreliozę 2009.
- Kuchar E., Zajkowska J., Flisiak R., i in. Epidemiologia, diagnostyka i profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu w Polsce i wybranych krajach europejskich – Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów., Medycyna Pracy 2021; online: https://doi.org/10.13075/mp.5893.01063 [Dostęp 25.05.2025].
- Lonser P., Koper W., Kwiatkowska J., Rajewski P., Rajewski P., „Borelioza w praktyce lekarza POZ”, Lekarz POZ, Bydgoszcz, 4/2023.
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Włókniaki – przyczyny, rozpoznanie i usuwanie
Włókniaki to zmiany skórne, które, choć zazwyczaj są niegroźne, potrafią budzić niepokój i wątpliwości. Pojawiają się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, niezależnie od wieku, a ich obecność może być związana z predyspozycjami genetycznymi, zmianami hormonalnymi lub podrażnieniami mechanicznymi skóry. W większości przypadków mają charakter łagodny, jednak ze względu na ich wygląd i umiejscowienie wiele osób decyduje się na ich usunięcie. Jak wygląda włókniak? Włókniak to niewielka, miękka lub twarda grudka na skórze, o kolorze zbliżonym do naturalnego odcienia ciała lub nieco ciemniejszy – beżowy, brunatny bądź różowy. Zmiana może być pojedyncza lub występować w większej liczbie, zwłaszcza w miejscach narażonych na tarcie, takich jak szyja, pachy, pachwiny, powieki czy okolice pod biustem. Włókniaki rosną powoli i nie powodują bólu ani świądu, choć w wyniku podrażnienia mogą ulec zaczerwienieniu lub stanowić defekt estetyczny.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenie
ZSC czyli Zespół Stopy Cukrzycowej to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy, które może prowadzić do trudno gojących się ran, infekcji, a nawet amputacji kończyny. Schorzenie to rozwija się powoli, często niezauważalnie, w wyniku zaburzeń krążenia i uszkodzenia nerwów obwodowych. Charakterystyczne objawy, takie jak drętwienie, mrowienie czy owrzodzenia na stopach, wymagają szybkiej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie oraz właściwa pielęgnacja stóp mogą pomóc zapobiec powikłaniom i poprawić jakości życia osób z cukrzycą. Stopa cukrzycowa co to? Stopa cukrzycowa nie jest pojedynczym schorzeniem, lecz poważnym powikłaniem cukrzycy, wymagającym kompleksowej opieki medycznej i właściwej profilaktyki. ZSC to zespół zmian chorobowych występujących w obrębie stóp u osób chorujących na cukrzycę. Jest wynikiem długotrwale utrzymującego się podwyższonego poziomu glukozy we krwi, który prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów. W efekcie dochodzi do pogorszenia ukrwienia tkanek oraz zaburzeń czucia, co sprzyja powstawaniu ran, owrzodzeń i infekcji. Jak wygląda stopa cukrzycowa? Objawy stopy cukrzycowej Objawy stopy cukrzycowej mogą przybierać różne formy, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Początkowo pojawia się uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp, wynikające z uszkodzenia nerwów obwodowych. Skóra może być sucha, cienka i podatna na pęknięcia, a drobne otarcia czy skaleczenia często goją się znacznie wolniej niż u osób zdrowych. W bardziej zaawansowanych stadiach pojawiają się trudno gojące się owrzodzenia, przebarwienia skóry, deformacje palców oraz nieprzyjemny zapach świadczący o infekcji. Charakterystycznym objawem jest także utrata czucia bólu, przez co pacjent może nie zauważyć powstających ran, co dodatkowo zwiększa ryzyko powikłań. Uczucie drętwienia, mrowienia lub pieczenia stóp. Sucha, cienka i podatna na pęknięcia skóra stóp. Wolne gojenie się ran, otarć i skaleczeń. Obecność owrzodzeń lub trudno gojące się rany. Przebarwienia skóry i zmiany w wyglądzie stóp. Deformacje palców (np. palce młotkowate). Nieprzyjemny zapach stóp świadczący o infekcji. Utrata czucia bólu. W zaawansowanych przypadkach – martwica tkanek.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
PMS – czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego i jak sobie z nim radzić?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego, znany szerzej jako PMS (ang. premenstrual syndrome), to zjawisko, które dotyczy nawet 70–80% kobiet w wieku rozrodczym. Choć dla jednych to tylko drobna niedogodność, dla innych może oznaczać prawdziwe wyzwanie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Znajomość przyczyn, objawów, a przede wszystkim skutecznych sposobów ich łagodzenia pozwoli odzyskać komfort i dobre samopoczucie w tym wymagającym czasie. PMS co to? PMS, czyli Premenstrual Syndrome - zespół napięcia przedmiesiączkowego, to zespół fizycznych i emocjonalnych objawów, które pojawiają się u kobiet zazwyczaj na kilka dni, a nawet do dwóch tygodni przed miesiączką. Ich nasilenie różni się w zależności od organizmu – u niektórych kobiet są ledwie zauważalne, u innych mogą znacząco wpływać na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie. Za wystąpienie PMS odpowiadają przede wszystkim zmiany hormonalne zachodzące w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, zwłaszcza w poziomie estrogenu i progesteronu. Wahania tych hormonów oddziałują nie tylko na układ rozrodczy, ale również na układ nerwowy i gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu, co tłumaczy różnorodność objawów – od napięcia piersi, przez bóle głowy i uczucie zmęczenia, po rozdrażnienie czy obniżony nastrój.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Pasożyty wewnętrzne – objawy, leczenie i profilaktyka
Pasożyty wewnętrzne potrafią przez długi czas rozwijać się w organizmie człowieka, nie dając wyraźnych objawów swojej obecności. Z czasem mogą pojawić się dolegliwości takie jak bóle brzucha, osłabienie, utrata apetytu czy problemy skórne. Choć temat pasożytów często budzi niepokój, warto wiedzieć, że współczesna diagnostyka i skuteczne, dostępne bez recepty środki pozwolą na szybkie i bezpieczne pozbycie się problemu. Pasożyty ludzkie. Rodzaje pasożytów wewnętrznych Pasożyty wewnętrzne to organizmy, które żyją i rozmnażają się kosztem człowieka, wykorzystując jego organizm jako źródło pożywienia i środowisko do rozwoju. Do najczęściej spotykanych pasożytów należą tasiemce, glisty ludzkie oraz owsiki – różnią się one budową, sposobem zakażenia i objawami, jakie wywołują. Tasiemiec uzbrojony Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) to pasożyt należący do płazińców, który może osiągać nawet kilka metrów długości. Jego cykl rozwojowy związany jest z obecnością dwóch żywicieli – pośredniego (świni) i ostatecznego (człowieka). Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie niedogotowanego lub surowego mięsa wieprzowego, zawierającego larwy pasożyta, tzw. wągry. W organizmie człowieka tasiemiec osiedla się zazwyczaj w jelicie cienkim, gdzie rośnie i dojrzewa, wykorzystując składniki odżywcze z pożywienia gospodarza. Charakterystyczną cechą tego gatunku są haczyki na główce, które umożliwiają mu mocne przytwierdzenie się do ściany jelita – stąd nazwa „uzbrojony”. Glista ludzka Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to jeden z najczęściej występujących pasożytów przewodu pokarmowego człowieka. Jest to robak obły o charakterystycznym, cylindrycznym kształcie, który może osiągać nawet do 30 cm długości. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, poprzez spożycie żywności lub wody zanieczyszczonej jajami pasożyta – szczególnie tam, gdzie nie przestrzega się zasad higieny. Jaja glisty przedostają się do jelita, gdzie rozwijają się larwy. Następnie migrują one przez układ krwionośny i oddechowy, by ostatecznie powrócić do jelita cienkiego, gdzie osiągają postać dorosłą. Cykl życiowy glisty jest złożony, a sam pasożyt potrafi przetrwać w organizmie człowieka nawet kilka miesięcy, pobierając składniki odżywcze i zaburzając naturalną równowagę jelitową. Owsiki Owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis) to niewielkie, białe nicienie pasożytujące głównie w jelicie grubym człowieka. Zakażenie nimi, nazywane owsicą, jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, szczególnie u dzieci. Do infekcji dochodzi drogą pokarmową lub przez kontakt bezpośredni, gdy jaja pasożyta trafiają do ust z zanieczyszczonych rąk, pościeli czy zabawek. Cykl życiowy owsika jest krótki, ale bardzo intensywny – dorosłe samice składają tysiące jaj w okolicach odbytu, skąd łatwo mogą się przenosić na inne osoby lub przedmioty codziennego użytku. Owsiki rozwijają się szybko, a ich obecność w jelitach może prowadzić do dyskomfortu i zaburzeń snu, zwłaszcza u najmłodszych.
czytaj