Elektrokity co to? Przyczyny i objawy niedoboru elektrolitów. Jak uzupełnić elektrolity?

Elektrolity to niezwykle istotne składniki, bez których organizm ludzki nie może prawidłowo funkcjonować. Odpowiadają m.in. za nawodnienie komórek, przewodzenie impulsów nerwowych czy pracę mięśni – w tym serca. Ich niedobór może prowadzić do szeregu nieprzyjemnych objawów, od zmęczenia i skurczów mięśni, po poważniejsze zaburzenia rytmu serca. Zrozumienie przyczyn niedoboru elektrolitów oraz znajomość sposobów ich właściwego uzupełniania to pierwszy krok do skutecznej profilaktyki – szczególnie w okresach zwiększonego ryzyka, np. latem, podczas intensywnych treningów lub w trakcie choroby.

Co to są elektrolity?

Elektrolity to występujące w organizmie minerały, które po rozpuszczeniu w wodzie przyjmują formę jonów zdolnych do przewodzenia prądu elektrycznego. Należą do nich m.in. sód, potas, magnez, wapń, chlorki i fosforany. Elektrolity odgrywają podstawową rolę w wielu procesach życiowych – regulują gospodarkę wodno-elektrolitową, wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego, a także pomagają utrzymać właściwe pH organizmu. 

Niedobór elektrolitów objawy

Do najczęstszych objawów elektrolitów należą: osłabienie, zawroty głowy, bóle głowy, zmęczenie oraz bolesne skurcze mięśni, szczególnie nóg. W przypadku bardziej nasilonych niedoborów mogą pojawić się zaburzenia rytmu serca, nudności, wymioty, a nawet problemy z koncentracją i koordynacją ruchową. Często symptomy te nasilają się po intensywnym wysiłku fizycznym, podczas upałów lub w trakcie infekcji przebiegających z gorączką i odwodnieniem. 

O niedoborach elektrolitów mogą świadczyć:

• ogólne osłabienie i przewlekłe zmęczenie,
• zawroty i bóle głowy,
• bolesne skurcze mięśni, szczególnie nóg,
• dezorientacja i problemy z koncentracją,
• nudności i wymioty,
• kołatanie serca i zaburzenia rytmu serca,
• uczucie suchości w ustach i pragnienie.

Niedobór elektrolitów przyczyny

Do niedoboru elektrolitów dochodzi najczęściej w sytuacjach, gdy organizm traci zbyt dużo wody i minerałów, a ich poziom nie jest odpowiednio uzupełniany. 

Najczęstsze przyczyny niedoboru elektrolitów:

• intensywne pocenie się – np. podczas upałów lub wysiłku fizycznego,
• odwodnienie – spowodowane zbyt małą ilością wypijanych płynów,
  biegunka i wymioty – szczególnie przy infekcjach wirusowych lub zatruciach pokarmowych,
• wysoka gorączka, która przyspiesza utratę wody i elektrolitów,
• niewłaściwa dieta uboga w składniki mineralne i płyny,
• stosowanie leków moczopędnych lub przeczyszczających,
• nadużywanie alkoholu,
• choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca czy choroby nerek.

Jonogram – badanie poziomu elektrolitów we krwi

Jonogram to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, które pozwala ocenić stężenie najważniejszych elektrolitów we krwi – sodu, potasu, wapnia, magnezu oraz chlorków. Dzięki niemu możliwe jest szybkie wykrycie zaburzeń gospodarki elektrolitowej. Badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej, a wyniki są dostępne nawet tego samego dnia. Jonogram wykonuje się m.in. przy podejrzeniu odwodnienia, przewlekłych biegunkach, wymiotach, niewydolności nerek, a także w trakcie leczenia niektórymi lekami moczopędnymi lub sterydowymi. Regularna kontrola poziomu elektrolitów jest szczególnie ważna dla osób starszych, aktywnych fizycznie oraz przewlekle chorych.

Elektrolity do picia – preparaty nawadniające

Gdy organizm traci elektrolity, najszybszym i najskuteczniejszym sposobem na ich uzupełnienie są specjalne preparaty nawadniające dostępne w aptekach. Elektrolity do picia w formie łatwych do przygotowania roztworów, tabletek musujących czy gotowych napojów izotonicznych szybko przywracają równowagę wodno-elektrolitową. Dzięki odpowiednio skomponowanemu składowi wspierają nawodnienie organizmu, poprawiają wydolność mięśni i zapobiegają objawom odwodnienia. Preparaty te są szczególnie polecane podczas intensywnego wysiłku fizycznego, upałów, a także w trakcie chorób przebiegających z gorączką, biegunką czy wymiotami. Wybierając elektrolity do picia, warto zwrócić uwagę na skład i dopasować preparat do indywidualnych potrzeb.

Domowe elektrolity. Jak uzupełnić elektrolity domowym sposobem?

Jeśli nie mamy pod ręką gotowych preparatów, elektrolity można uzupełnić także domowymi sposobami. Najprostszy i zarazem skuteczny sposób to przygotowanie naturalnego napoju nawadniającego. Wystarczy wymieszać wodę z odrobiną soli kuchennej (źródło sodu) oraz cukru, który pomaga w lepszym wchłanianiu minerałów. Można także dodać świeży sok z cytryny lub pomarańczy, które dostarczą dodatkowo potasu i witamin. Innym dobrym pomysłem są napary z ziół lub lekkie buliony warzywne, które dostarczają elektrolitów i jednocześnie nawadniają organizm. Należy jednak pamiętać, że domowe sposoby sprawdzą się przy łagodnych niedoborach lub w profilaktyce niedoborów, a w przypadku nasilonych objawów lub odwodnienia warto sięgnąć po specjalistyczne preparaty elektrolitowe.

Jak długo można pić elektrolity?

Preparaty elektrolitowe są bezpieczne i bardzo pomocne w uzupełnianiu niedoborów, jednak ich stosowanie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb organizmu. Zazwyczaj elektrolity można pić przez kilka dni – szczególnie w okresach zwiększonego odwodnienia, np. podczas choroby, upałów czy intensywnego wysiłku fizycznego. Jeśli objawy niedoboru ustępują, warto stopniowo ograniczać ich przyjmowanie i wrócić do regularnego, zrównoważonego nawodnienia. W przypadku dłuższego lub przewlekłego stosowania preparatów z elektrolitami, szczególnie bez konsultacji z lekarzem, może dojść do zaburzeń równowagi mineralnej. Dlatego jeśli zajdzie potrzeba uzupełniania elektrolitów przez dłuższy czas, warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem, którzy pomogą dobrać odpowiednią formę i dawkę preparatu.

Czy elektrolity można pić na czczo?

Przyjmowanie preparatów elektrolitowych na pusty żołądek jest bezpieczne i może być wręcz korzystne, zwłaszcza gdy zależy nam na szybkim nawodnieniu organizmu – na przykład po przebudzeniu lub przed wysiłkiem fizycznym. Jednak u niektórych osób, zwłaszcza tych z wrażliwym żołądkiem, może pojawić się lekkie uczucie dyskomfortu lub zgaga. W takich przypadkach warto przyjmować elektrolity po lekkim posiłku lub rozcieńczyć je większą ilością wody. 

Czy elektrolity można pić na noc?

Preparaty nawadniające mogą pomóc uzupełnić niedobory po upalnym dniu, wysiłku fizycznym lub odwodnieniu, co może poprawić komfort snu i regenerację organizmu. Jednak niektóre napoje elektrolitowe mogą działać lekko moczopędnie lub zwiększać produkcję moczu, co z kolei może prowadzić do częstszych wizyt w toalecie. 

Bibliografia:

1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Chazrewska J., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, 2020, online: https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf [dostęp: 07.08.2025].
2. Kokot F., Franek E.: Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2013.
3. Rychlik E., Elektrolity na lato, online: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/elektrolity-na-lato/ [dostęp: 07.08.2025].
4. Wiercińska M., Jonogram – badanie stężenia elektrolitów we krwi, online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99724,jonogram-badanie-stezenia-elektrolitow-we-krwi [dostęp: 07.08.2025]